pok. 110
zebrania: czwartki, godz.16.00-17.30
Kierowniczka zespołu:
dr hab. Monika Rudaś-Grodzka, prof. IBL
Zespół:
prof. dr hab. Anna Nasiłowska-Rek
dr Katarzyna Nadana-Sokołowska, adiunkt
dr Katarzyna Stańczak-Wiślicz, adiunkt
dr hab. Agnieszka Mrozik, prof. IBL
mgr Agnieszka Wróbel, doktorantka IBL PAN
Współpracują z Zespołem:
Dominik Purchała, CKC UW
mgr Anna Pawlik, Anthropos, IBL PAN
dr hab. Danuta Zawadzka, prof. UwB
dr Ewangelina Skalińska, adiunkt, IBL PAN
dr Lucyna Marzec, UAM
dr Katarzyna Szopa, UŚ
dr Iwona Misiak
dr hab. Jolanta Żyndul, IBL PAN
mgr Barbara Stępniak
mgr Katarzyna Kaczmarek, UMK
dr Krzysztof Andruczyk
Barbara Limanowska
Agnieszka Zawadowska
Agnieszka Wolny-Hamkało, doktorantka IBL PAN
Anna Łazar
Maria Zmarz-Koczanowicz
O Zespole:
Archiwum Kobiet to zespół badawczy Instytutu Badań Literackich PAN, działający oficjalnie od 2014 roku, choć grono osób z nim związanych współpracowało ze sobą przy wielu projektach nawet od 2005 roku (np. przy organizacji wystawy Polka. Medium – Cień – Wyobrażenie, prezentowanej w 2005 roku w Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim). Jego oficjalne powstanie wiąże się z projektem "Archiwum Kobiet: Piszące", zrealizowanym w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki w latach 2013-2018. Celem projektu było stworzenie bazy danych oraz zainicjowanie digitalnego archiwum niewydanych rękopisów kobiet mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI wieku do współczesności. Propozycja kontynuacji projektu spotkała się ze zrozumieniem NPRH, więc obecnie trwają prace nad jego drugą fazą (Archiwum kobiet: Piszące – Kontynuacja, 2018-2024), w ramach których baza jest wciąż powiększana, ulepszana jest jej infrastruktura informatyczna, a także powstaje wizualne repozytorium Projektu. Członkinie i członkowie zespołu, (którego skład w tak długim czasie nieco ewoluował), przeprowadzają kwerendy w archiwach polskich i europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów powiązanych kulturowo z Polską poprzez fakt dawniejszej łączności z jej terytoriami (Litwa, Ukraina, Białoruś itp.). Dzienniki, pamiętniki, korespondencja i niewydane rękopisy dzieł literackich, zwłaszcza sprzed drugiej połowy XIX wieku, to niedostatecznie rozpoznany kontynent kultury polskiej, skrywający tajemnice tożsamości kobiet, genealogii tej tożsamości, a także związków i aktywności kobiet innych niż uznane za jedynie znaczące dla biografii kobiecej: relacji małżeńskich, rodzinnych (żona, matka) i publicznych (patriotka, Matka Polka), czyli na przykład przyjacielskich, miłosnych i zawodowych. Relacje te często w nieoczekiwanych kierunkach przekraczają granice zakreślone przez pochodzenie etniczne, przynależność religijną, status społeczny oraz normy obyczajowe i moralne. Dzienniki, listy i inne dokumenty osobiste pozostające w rękopisach to nie tylko świadectwa życia umysłowego i obyczajów, ale także bardzo ważny i popularny gatunek piśmienniczy poprzednich epok. Z tego punktu widzenia piśmiennictwo kobiet – listy i dzienniki krążące pomiędzy nimi – okazują się rodzajem drugiego obiegu kultury intelektualnej, niewchodzącym poprzez druk w sferę publiczną, ale nieprzecenionym między innymi jeśli chodzi o poznanie życia umysłowego kobiet minionych epok.
Link, pod którym można przeglądać zawartość bazy: archiwumkobiet.pl
Wiosną 2024 roku zostanie udostępnione Repozytorium projektu.
Działalność zespołu Archiwum Kobiet wykracza poza pole związane z projektem. Zespół zaangażowany jest również w prace wydawnicze (serie Wydawnictwa IBL PAN: Lupa Obscura oraz Archiwum kobiet: Dokumenty), współorganizuje studia podyplomowe: Gender Studies oraz Podyplomowe Studia Polsko-Żydowskie, organizuje otwarte i zamknięte seminaria naukowe, uczestniczy w imprezach upowszechniających lub popularyzujących naukę lub sam je organizuje. Zespół lub jego poszczególni członkowie angażował się także w projekty edukacyjne.
W serii monograficznej "Lupa Obscura", wydawanej przez Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, ukazują się monografie z obszaru współczesnej humanistyki, literatury polskiej i obcej. Metodologia czytania koncentruje uwagę na zagadnieniach nieznanych lub słabo rozpoznanych, w odniesieniu do tekstów literackich, niefikcjonalnych oraz zjawisk społecznych i praktyk osobistych. Badacze i badaczki dekonstruują kanoniczne interpretacje, kulturowe wyobrażenia związane z aspektami męskości i kobiecości, badają ich obecność i nieobecność w dyskursach publicznych i prywatnych, wykorzystując transdyscyplinarne instrumentarium badawcze. Do końca 2023 w serii ukaże się łącznie trzydzieści pozycji.
Poszczególne pozycje serii patrz strona IBL Wydawnictwo: http://wydawnictwo.ibl.waw.pl/serie-wydawnicze/lupa-obscura
W serii edytorskiej "Archiwum Kobiet", zainicjowanej w 2018 roku, wydawane są niepublikowane dotąd dokumenty osobiste autorstwa kobiet bądź związane z wybranymi kobiecymi biografiami. Autorki i autorzy opracowujący edycje wychodzą z dominujących dotychczas biograficznych ram ujmowania prezentowanych dokumentów w kierunku badań mikrohistorycznych oraz eseistyczno-naukowej interpretacji źródeł. Wykorzystanie najnowszych ustaleń w dziedzinie edytorstwa, a także przeniesienie narzędzi krytyki genetycznej, stosowanej w odniesieniu do brulionów i przekazów tekstów literackich, na dokumenty osobiste pozwala ująć wydawane rękopisy w nieoczywistych kontekstach historycznych i biograficznych uwikłaniach. Do końca 2024 roku w serii ukaże się co najmniej dziewięć pozycji.
Cykl otwartych seminariów naukowych "Duchowość kobiet" organizowany był wspólnie z Wydziałem Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego od 2017 do 2021 roku, potem kontynuowany samodzielnie w IBL PAN. Do roku 2023 odbyło się co najmniej 25 seminariów z tego cyklu. Dorobek światowego religioznawstwa inspirującego się feminizmem jest w Polsce mało znany, a krytyka feministyczna, badając twórczość kobiet, stosunkowo mało uwagi poświęcała dotąd takim zjawiskom jak religijność czy duchowość.
Seminarium powstało z potrzeby, aby spojrzeć na język i praktyki religijne od nieco innej, nie tylko dyscyplinującej strony. W języku teologii, symboli religijnych, reguł zakonnych kobiety próbowały negocjować własne potrzeby i aspiracje. Z braku innego języka oferującego całościową wizję świata i sensu ludzkiej egzystencji, korzystały z języka, praktyk i instytucji religijnych, nierzadko jednak w taki sposób, aby poprzez przyswojenie, modyfikację lub odrzucenie wybranych znaczeń zyskać więcej wolności, szacunku, nawet przyjemności. Stawały się zakonnicami, mistyczkami, heretyczkami, neopogankami czy liderkami nowych ruchów (para)religijnych z powodów nie do końca oczywistych, rozumianych dotąd stereotypowo, a zasługujących na głębsze zbadanie.
Szczególnym obszarem zainteresowań grupy seminaryjnej są z jednej strony rozmaite zjawiska w łonie i na obrzeżach polskiego katolicyzmu, z drugiej – specyficzne formy współczesnej religijności i duchowości, które obecnie dochodzą do głosu w naszym kraju, z trzeciej – religijne lub duchowe aspekty twórczości wybranych artystek. Interesuje nas zatem zarazem historia religijności i duchowości kobiet, jak ich współczesne oblicza. Seminaria mają charakter interdyscyplinarny i międzyinstytucjonalny, dzięki czemu są przestrzenią wymiany wiedzy między specjalistami z takich dziedzin, jak historia literatury, historia sztuki, historia, religioznawstwo, teologia czy filozofia. Do wygłoszenia wykładu i dyskusji zapraszamy specjalistów z kraju i zagranicy. Ostatnie jak dotąd spotkanie z serii zostało zorganizowane w 2022 roku w formule online.
Wcześniejsze wspólne projekty zespołu Archiwum Kobiet lub przez niego zainicjowane:
Monografie pokonferencyjne, opracowania typu encyklopedycznego, tematyczne numery czasopism naukowych:
- „Wiek XIX: Rocznik Towarzystwa Naukowego im. Adama Mickiewicza”, rocznik 2023: numer poświęcony George Sand, zawierający teksty powstałe wokół konferencji „Słońce George Sand i jej planety. Wokół środkowo-wschodnioeuropejskiej recepcji pisarki”, redaktorki prowadzące: K. Nadana-Sokołowska, M. Rudaś_Grodzka, C. Fournier-Kiss
- „Czas Kultury”, 2022, nr 2 („Dziewczyństwo i dziewczyńskość”), redakcja prowadząca: M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska.
- „Czas Kultury”, 2021, nr 2 („Czarownice są wśród nas” – „Kierunek: konferencje”) – redakcja prowadząca części „Czarownice są wśród nas” (ss. 5-98): K. Nadana-Sokołowska, M. Rudaś-Grodzka, E. Kolinko.
- „Teksty Drugie", 2020, nr 1 (special issue: "Convention and Revolution"), redaktorki prowadzące: M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Nasiłowska, K. Krasuska, E. Kolinko (numer poświęcony kobiecej autobiografistyce i archiwom, zawierający teksty będące pokłosiem konferencji „Convention and Revolution. Life Writing by Women in th 1800s and 1900s: Archives, Critiques and Methods”.
- Czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, red. M. Rudaś-Grodzka, B. Smoleń, K. Nadana-Sokołowska i in., Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016.
- - Rok 1863. Narodziny nowej Polski, red. M. Rudaś-Grodzka, E. Serafin, B. Smoleń, A. Wróbel, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016.
- Women and the Holocaust: New Perspectives and Challenges, ed. By A. Peto, L. Jecht, K. Krasuska, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2015.
- Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik i in., Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2014.
- Wiek po Marii Skłodowskiej-Curie: Emancypacja kobiet w Polsce i we Francji, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, E. Serafin, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2012.
Międzynarodowe konferencje zorganizowane przez Zespół:
- „Słońce George Sand i jej planety. Wokół środkowo-wschodnioeuropejskiej recepcji pisarki” – 20-22.10.2021, Warszawa – zorganizowana przez zespół Archiwum Kobiet IBL PAN, KNOL PAN, Institut de langue et littérature françaises, Université de Berne, Zakład Komparatystyki Literatury Polskiej UW oraz Cultural and Tourist Association Women Writers Route. Strona konferencji por. georgesand.ibl.waw.pl
- „Convention and Revolution. Life Writing by Women in th 1800s and 1900s: Archives, Critiques and Methods" – 29.11-01.12.2017, Warszawa – zorganizowana przez zespół Archiwum Kobiet IBL PAN, Laboratorium Humanistyki Cyfrowej UW oraz Instytut Slawistyki PAN. Członkini Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego.
- „1863. Narodziny nowej Polski”. Organizatorzy: IBL PAN, Fundacja Gender Center, Instytut Slawistyki PAN. Odbyła się w dniach 29-30.11.2013 w Warszawie. Członkini Komitetu organizacyjnego.
- „Wiek po Marii Skłodowskiej-Curie: Emancypacja kobiet w Polsce i we Francji”. Organizatorzy: IBL PAN, Fundacja Gender Center, Instytut Francuski w Warszawie, Ambasada Francuska, Biuro Współpracy z Zagranicą PAN. Odbyła się w dniach 19-20.05.2011 w Warszawie. Członkini Komitetu Naukowego i Komitetu organizacyjnego.
- „Kobiety i Holocaust”. Organizatorzy: IBL PAN, Ambasada USA w Polsce. Odbyła się w dniach 17-19.11.2011 w Warszawie. Członkini Komitetu Naukowego i Komitetu organizacyjnego.
Zrealizowane wspólnie projekty naukowe inne niż Archiwum kobiet:
- Encyklopedia gender: figury i postacie (projekt NCN, nr 4283/B/H03/2011/40, lata realizacji: 2011-2013, miejsce realizacji: Instytut Badań Literackich PAN, kierownik projektu: prof. dr hab. Anna Nasiłowska-Rek). Publikacja będąca wynikiem projektu: …czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, red. M. Rudaś-Grodzka. B. Smoleń, K. Nadana-Sokołowska i in., Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016.
- Encyklopedia gender. Płeć kulturowa (projekt MNiSW/NCN, nr N N103226838, lata realizacji: 2010-2012, miejsce realizacji: Instytut Badań Literackich PAN, kierownik projektu prof. dr Maria Janion). Encyklopedia będąca rezultatem projektu: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik i in., Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2014.
Wystawy zainicjowane i (współ)organizowane przez Zespół:
- Maria Konopnicka. Wróciłam. Ekspozycja powstała we współpracy Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie z Zespołem Archiwum Kobiet IBL PAN, przy wsparciu Muzeum Niepodległości. Wystawę można było oglądać miedzy grudniem 2022 a lutym 2023 w Muzeum Niepodległości. Kierownictwo naukowe: Monika Rudaś-Grodzka; Projekt przestrzeni: Agnieszka Zawadowska; Autorki wystawy: Katarzyna Nadana-Sokołowska, Barbara Stępniak, Katarzyna Stańczak-Wiślicz, Katarzyna Jakimiak, Iwona Misiak, Ewangelina Skalińska, Magdalena Grotek; Opracowanie graficzne: Antonina Benedek; Komisarze: Katarzyna Jakimiak / Muzeum Literatury; Krzysztof Bąkała / Muzeum Niepodległości.
Inne niż wymienione wcześniej cykle seminariów otwartych:
- Współczesna polska poezja kobiet – w latach 2020-2022 - koordynatorka dr Iwona Misiak
- Animalia – w latach 2013-2016 – koordynatorka dr hab. Monika Rudaś-Grodzka, prof. IBL
- DKF Lupa Obscura - w latach 2010-2014 – koordynatorka dr hab. Katarzyna Czeczot
- Feminaria – w latach 2009 -2016 – koordynatorka dr hab. Agnieszka Mrozik
Poniżej nagranie wywiadu z goszczącą 9 kwietnia 2019 r. na seminarium prof. Marianne Bjelland Kartzow ("Kamera": Monika Grodzka, realizacja: Julita Tomczyk):