Start›O Instytucie›Instytucje współpracujące›Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria

 

STOWARZYSZENIE
"PRO CULTURA LITTERARIA"
00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72
pok. 121, tel. (22) 6572-742

Powstało w roku 1994 z inicjatywy pracowników Instytutu Badań Literackich PAN jako organizacja wspierająca polonistyczną działalność naukową, wydawniczą i popularyzatorską. Liczy czterdziestu trzech członków.

Główne kierunki działań:
- wydawanie książek i czasopism oraz finansowe i organizacyjne wspieranie działalności wydawniczej z zakresu literaturoznawstwa i edytorstwa naukowego,
- prowadzenie działalności popularyzatorskiej oraz finansowe i organizacyjne wspieranie krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych.

Od 1995 r. Stowarzyszenie "Pro Cultura Litteraria" wraz z Wydawnictwem IBL wydaje serię Biblioteka Pisarzy Staropolskich, a od 2000 r. również serię Biblioteka Pisarzy Wieku Oświecenia.

 
Prezes Stowarzyszenia - prof. dr hab. Joanna Partyka
Wiceprezes - dr Joanna Krauze-Karpińska
Wiceprezes - mgr Tomasz Ostromęcki
Skarbnik - mgr Łukasz Ossowski
Sekretarz - dr hab. Estera Lasocińska, prof. IBL PAN
 
Kontakt:
tel.: 606 688 013

 

Publikacje Stowarzyszenia "Pro Cultura Litteraria"

Marek Bieńczyk: "Krzywo jedzie, kto ucieka". Ucieczki w czasach romantyków

 

 Dlaczego "ucieczki"? Odpowiedź na to pytanie jest złożona, i udziela jej cała książka: zarówno przekrojowa i zarazem głęboka refleksja z elegancją sformułowanego słowa wstępnego, jak i następująca po nim, pieczołowicie ułożona antologia. Jednym z licznych powodów, które wskazuje autor, by wybór przedmiotu – i swoje badawcze poczynania – uzasadnić, jest konstatacja, że światową historię literatury dałoby się przedstawić "jako historię opowieści o ucieczkach"; jak podkreśla Bieńczyk, "temat ucieczki należy, podobnie jak miłość, do zbioru zupełnie podstawowych, a dla czytelnika nierzadko najbardziej atrakcyjnych motywów literackich". Wydaje się, że choćby ta jedna przesłanka wybór przedmiotu czyni zasadnym – ba, niezbędnym – a potencjalnego czytelnika wprawia w stan najpierw zdumienia – potem podszytego podnieceniem oczekiwania: coś tak oczywistego, że nawet nie zdawaliśmy sobie z tego sprawy, fundamentalny i wszechobecny motyw literacki (i zresztą w każdym znaczeniu) nie doczekał się jeszcze ani próby syntetycznego ujęcia, ani przekrojowej reprezentacji tekstów... Lecz wreszcie – mamy to. Bowiem – powiedzmy to już teraz – książka Marka Bieńczyka kładzie podwaliny pod literaturoznawczą "fugologię". (fragment recenzji wydawniczej Andrzeja Kotlińskiego) "Ucieczkowe imaginarium", jakie wyłania się z tekstów Mickiewicza, Antoniego Malczewskiego, Stendhala czy Wiktora Hugo lub też ze wspomnień żołnierskich, a nawet z oschłych i zwięzłych notatek z dzienników urzędowych, w świetle skrupulatnych spostrzeżeń Autora Słowa wstępnego, nie ukazuje jedynie romantycznego pragnienia, ugruntowanego przez Historię czy ducha epoki. W romantycznych tekstach, jak w Marii Malczewskiego, gdzie wedle lektury Bieńczyka pragnienie ucieczki "nabiera wymiaru metafizycznego", figura uciekiniera wyraża ostatecznie kondycję człowieka nowoczesnego – człowieka wrzuconego w szaleńczy pęd modernistycznych przemian i politycznych przeobrażeń, od których chce się salwować ucieczką w jakieś "poza"; przy czym najbardziej radykalną formą tego pragnienia jest chęć wymknięcia się "poza" siebie. (fragment recenzji wydawniczej Ireneusza Gielaty).

 

   

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust.1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 o grach hazardowych.

 

Jan Kasprowicz. Pisma zebrane. Tom 9

Jan Kasprowicz – znakomity poeta, płodny tłumacz, liczący się krytyk teatralny – nie był wybitnym epistolografem. List uważał za gatunek użytkowy, nie literacki. Jego listy pisane są przeważnie sucho i rzeczowo, "w interesach". Większy zespół korespondencyjny, wyłamujący się z tego uogólnienia, to listy narzeczeńskie do Jadwigi Gąsowskiej (i następne, z wczesnego okresu małżeństwa, Kasprowiczowej) i sporadycznie zachowane z lat późniejszych do córek. Listów jego zachowało się niewiele – niniejsza edycja zdołała zgromadzić ich 569 do 149 znanych adresatów i do 11 nieznanych – rozrzuconych po najróżniejszych zbiorach publicznych i prywatnych.
Tom niniejszy obejmuje listy poety z lat 1882–1926 oraz uzupełnienia, aneks, wreszcie indeksy. Szczegóły opracowania edytorskiego charakteryzuje Nota edytorska zamieszczona w zakończeniu woluminu.
 
 
  
  
 
 
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust.1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 o grach hazardowych.
 

Między Wilnem a Warszawą. Listy do Aleksandry Borkowskiej 1865–1884

 

Przygotowana przez Monikę Myszor-Ciecieląg edycja listów Antoniego Edwarda Odyńca do Aleksandry Borkowskiej to rzetelnie opracowane źródło wiedzy. Niemniej byłoby pewnym uproszczeniem twierdzenie, że walory tej korespondencji tkwią jedynie w warstwie poznawczej. Nie należy zapominać, że Antoni Odyniec to literat. Jego proza wspomnieniowa przyniosła mu niesłabnące zainteresowanie. Również kreślone przez niego listy, choć niejednokrotnie podejmują codzienne, życiowe problemy, pisane są piękną, literacką polszczyzną. Nie brakuje w nich językowego wyrafinowania, widocznego szczególnie w obszarze prezentowania stanów emocjonalnych. Odyniec – jak wynika z jego prozy wspomnieniowej – był niezwykle wnikliwym obserwatorem. Dowodzi tego również prezentowana korespondencja, w której nietrudno dostrzec Odyńcowe zamiłowanie do szczegółu, barwność opisu, ale także umiejętność żywego, plastycznego przedstawiania prostych spraw, zwykle wymykających się literackim ujęciom. (fragment recenzji wydawniczej) Monika Myszor-Ciecieląg – doktor nauk humanistycznych, absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Podyplomowego Studium Edytorstwa Współczesnego na Wydziale Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie, oraz Studiów Podyplomowych IS PAN w Warszawie z zakresu historia sztuki. Obecnie kustosz dyplomowany w Muzeum Narodowym w Warszawie. Autorka wielu artykułów, w tym także edycji listów Wincentego Pola, Stefana Garczyńskiego, publikowanych m.in. w czasopismach: "Kronika Zamkowa", "Sztuka Edycja. Studia Tekstologiczne i Edytorskie", "Colloquia Litteraria", tomach zbiorowych: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. III, V. Stypendystka Fundacji Teresy Sahakian przy Zamku Królewskim w Warszawie – Muzeum, Fundacji Lanckorońskich oraz Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej w Paryżu. Główne zainteresowania naukowe: zagadnienia związane z epistolografią XIX i XX w., edytorstwem naukowym literatury XIX i XX w., powiązania literatury romantycznej i młodopolskiej ze sztuką, a także artystami tego okresu.
 
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust.1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 o grach hazardowych.
 
 

 

Izabela Jarosińska: Zły - instrukcja obsługi w porządku alfabetycznym

Książka Izabeli Jarosińskiej o Złym jest jedyną pracą o tej powieści pisaną z punktu widzenia historyka literatury, będącego swego rodzaju świadkiem epoki. Autorka umiejętnie wykorzystuje własną pamięć z lat wczesnej młodości, a także ujawnia świetną znajomość realiów warszawskich sprzed kilkudziesięciu lat. […] Książka ma formę swobodnego eseju, zresztą zawsze trzymającego się faktów; jest przeznaczona dla szerszej publiczności, czemu sprzyjają jej niekwestionowane walory literackie.

(z recenzji Michała Głowińskiego)
 
Zły. Instrukcja obsługi to książka "niespiesznego przechodnia", kogoś, kto z wdziękiem przechadza się po historii literatury, umie kojarzyć pozornie odległe fakty i ciekawie opowiadać. I kogoś, kto umie uważnie, bardzo uważnie czytać; pozostaję pod jej dużym wrażeniem.

                                        (z recenzji Marka Bieńczyka)


Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
 

Jan Tomkowski: Szkice o literaturze XX wieku

Szkice o literaturze XX wieku można czytać jako opowieść o długim trwaniu pewnych idei w historii i kulturze. Chodzi w szczególności o światopogląd pozytywizmu i jego obecność w dwudziestowiecznej kulturze polskiej (zwłaszcza po roku 1945). […]. Można też rozumieć książkę Jana Tomkowskiego jako przewodnik po miejscach o szczególnym znaczeniu dla kultury i literatury polskiej ubiegłego stulecia. Kresy i Galicja w prozie Leopolda Buczkowskiego, Warszawa w twórczości Marka Nowakowskiego i Stefana Kisielewskiego, Mazowsze w prozatorskich zapisach Ludwika Bohdana Grzeniewskiego – to właśnie takie miejsca, poddawane głębokiej mityzacji i nieustannie promieniujące wielorakimi sensami. Można wreszcie czytać Szkice o literaturze XX wieku jako rzecz traktującą o skomplikowanych przemianach form literackich w dobie nowoczesności. Rekonstrukcja i zinterpretowanie tych przemian jest przedmiotem rozpraw o poezji Juliana Tuwima i Stanisława Grochowiaka, eseistyce (szeroko pojętej) Stanisława Mackiewicza, Zygmunta Haupta i Stanisława Łosia czy mikronarracjach Grzeniewskiego. W istocie te wszystkie perspektywy myślenia o dwudziestowiecznej literaturze polskiej – historyczno-ideowa, topograficzna, genologiczna – wzajemnie się dopełniają.
                                         (z recenzji prof. Tomasza Wójcika)

 

Szkice Jana Tomkowskiego to teksty o gęstej fakturze, nasyconej mnóstwem interesujących szczegółów, anegdot, dopowiedzeń podawanych w spokojnym rytmie, w zdaniach klarownych i uporządkowanych. Zauważyć warto, że kilka z nich ma w podtytule określenie "esej". Autor traktuje esej jako gatunek literacki i o takich tylko pisze. […] W całości tom jest interesującą, czasem nawet intrygującą wycieczką w zakamarki polskiej literatury XX wieku, a znów tam, gdzie narracja dotyczy zjawisk pierwszorzędnych, Autor ujawnia nieoczekiwane punkty widzenia i konteksty.

                                        (z recenzji prof. Mieczysława Dąbrowskiego)


Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
 

Katarzyna Gędas: Recenzje literackie Jarosława Iwaszkiewicza


Monografia wprowadza do historii literatury polskiej nowy, zasadniczo zrewidowany obraz krytycznoliterackiej twórczości Jarosława Iwaszkiewicza. Proponuje nowe, obiektywne, mocno osadzone w tekstach spojrzenie na pomijaną dotąd część twórczości pisarza, uzupełnia wiedzę z zakresu jego biografii. Intelektualnie niezależny, nieufny wobec zastanych opinii historycznoliterackich wybór tematu dokonany przez Katarzynę Gędas owocuje cennymi ustaleniami i jest wartościową propozycją nowej publikacji pomijanego fragmentu dzieła Jarosława Iwaszkiewicza.

Prof. Dr hab. Andrzej Zawada
 

Autorka precyzyjnie wyodrębnia recenzje literackie spośród innych rodzajów wypowiedzi krytycznych i felietonów Iwaszkiewicza, pokazuje "gawędziarstwo" narracji krytycznej, powtarzające się analogie między językiem poezji a językiem recenzji autora, podkreśla humor, odżegnywanie się od świata historyków literatury i przybieranie postawy "laika" umożliwiającej zdystansowanie się wobec przyjętych norm oficjalnej (tzn. "zawodowe") krytyki literackiej.

                                          Dr hab. Tomasz Chachulski


Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

Lenart Mirosław: Miles pius et iustus. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa 2009

Seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 21

Książka Miles pius et iustus to studium poświęcone sposobom propagowania wzorca żołnierza katolickiego w kulturze polskiej na tle długiej i bogatej tradycji chrześcijańskiej, w której często odnoszono się do pojęć takich jak militia Christi, pugna spiritualis czy miles christianus, przepracowanych i dostosowanych do wymogów ideologii kontrreformacji. Praca oparta została na materiale źródłowym, szczegółowo uzupełniającym wiedzę na temat religijnego wymiaru postaw ludzi zaangażowanych w walki prowadzone przez Rzeczpospolitą przede wszystkim w wiekach XVI i XVII.

Czytaj więcej ›

Rot Ewa: Bukoliczna księga znaczeń. Problemy interpretacji i edycji Sielanek Jana Gawińskiego. Warszawa 2009

 Seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 22. 

"Rozprawa jest znaczącym uzupełnieniem wiedzy o Janie Gawińskim, a ponadto poważną próbą zmierzenia się z trudnym tematem sielanki staropolskiej, której w ostatnich latach badacze nie poświęcali zbyt wiele uwagi".
(z recenzji doc. dr. hab. Krzysztofa Mrowcewicza)

"Rozprawa otwiera nowe perspektywy badawcze i prowokuje do dyskusji nie tylko nad twórczością XVII-wiecznego poety, lecz także nad metodą interpretacji staropolskiej tradycji bukolicznej".
(z recenzji dr hab. Zofii Rejman)

Czytaj więcej ›

Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego. Warszawa 2009

 Seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 25.

Książka zawiera nowe artykuły i rozprawy na temat biskupa Wincentego (†1223) i jego Kroniki Polskiej — arcydzieła średniowiecznego pisarstwa historycznego, które wciąż przyciąga naszą uwagę. Zespół autorski zgromadził badaczy, którzy ostatnio zajmowali się Kroniką. Obradowali oni w Instytucie Badań Literackich PAN na Spotkaniach Mediewistycznych 4-6 czerwca 2008.

Czytaj więcej ›

Piskała Magdalena: Boże miłości i wstydliwe dowcipy. Studia nad epigramatyczną twórczością Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i Alberta Inesa. Warszawa 2009

Seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 23.

Książka jest próbą oglądu epigramatycznych zbiorów Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i Alberta Inesa — nowołacińskich poetów tworzących w siedemnastowiecznej Polsce. Obaj byli jezuitami i cieszyli się w swoim czasie sporą popularnością. Obaj też pisali epigramaty, ale podejście do tej drobnej formy wydaje się najbardziej ich różnić. Jest to bowiem gatunek dający twórcy dużą swobodę, mający przebogatą tradycję w literaturze antycznej, w nowożytnej Europie uprawiany w najrozmaitszych formach i odmianach.

Czytaj więcej ›

Krauze-Karpińska Joanna: "Wirydarz poetycki" Jakuba Teodora Trembeckiego. Warszawa 2009

Seria: Studia Staropolskie. Series Nova, t. 24. 

Autorka obrała za przedmiot swojej obszernej filologicznej monografii Wiridarz poetycki Jakuba Teodora Trembeckiego, szczególny zabytek XVII-wiecznego piśmiennictwa. Jest to manuskrypt o objętości ponad 1200 stron, zawierający ponad 1000 polskich i łacińskich utworów poetyckich, w większości niedrukowanych w okresie staropolskim, stanowiący najważniejszą historyczną antologię poezji wieku XVII, zarówno ze względu na objętość, jak i systematykę układu. konsekwentne, w miarę posiadanej wiedzy, ujawnianie autorów, jakość i unikatowość przekazywanych tekstów, często znanych tylko z tego źródła. Rękopis ten został wydany w latach 1909—1910 przez Aleksandra Brücknera, dzięki czemu jego literacka zawartość jest obecna we wszystkich niemal opracowaniach dotyczących XVII-wiecznej poezji polskiej, on sam jednak dostępny byt ogółowi zainteresowanych tylko przez krótki okres w latach 30. ubiegłego wieku.

Czytaj więcej ›

DIALOGUS IN NATALI DOMINI. DIALOG NA NARODZENIE PANA. EKLOGA DE NATIVITATE DOMINI. EKLOGA NA NARODZENIE PAŃSKIE. Warszawa 2001


Wydała i przełożyła J. Żabicka.

Seria: Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 21.

Krytyczne wydanie dwóch XVI-wiecznych pastorałek dramatycznych napisanych łaciną wzorowaną na klasycznej, w starożytnych miarach wierszowych. Edycja uzupełniona komentarzem zawierającym wykaz skrótów, opis źródeł, omówienie zasad transkrypcji, objaśnienia i zasady wersyfikacyjne.

Gradowski Franciszek: Hodoeporicon Moschicum. *Wyprawa moskiewska. Warszawa 2011

Wydał Bartłomiej Czarski, przełożyli Bartłomiej Czarski i Ariadna Masłowska-Nowak.

Seria: Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 39.

Hodoeporicon Moschicum Franciszka Gradowskiego – nowołaciński poemat epicki przedstawiający przebieg słynnego rajdu Krzysztofa Radziwiłła w głąb Państwa Moskiewskiego, uważany niekiedy za wzór Jazdy do Moskwy Jana Kochanowskiego. 

 

Czytaj więcej ›

Eberhard z Bremy: Laborintus. Warszawa 2011


Przekład z języka łacińskiego, wstęp i przypisy Dorota Gacka.

Laborintus Eberharda z Bremy (Niemca), Evarardus Alemannus, XIII w. jest dziełem z nurtu poetyk reprezentowanego przez Mateusza z Vendôme, Gerwazego z Melkley, Godfryda de Vinsauf i Jana z Garlandii. Obok wykładu sztuki poetyckiej mamy tu zapis doświadczeń nauczycielskich Eberharda oraz spojrzenie na stan średniowiecznej edukacji z prezentacją dzieł kluczowych dla artes liberales. Wykład ożywiają personifikacje Gramatyka i jej służka – Poezja. Wierszowany tekst poetyki był w XIV i XV w. przedmiotem lektury i komentarzy w szkołach i uniwersytetach, m.in. w Pradze i w Krakowie. Jest to jedyna poetyka drukowana przed rokiem 1500. 

 

Czytaj więcej ›

Twardowski Samuel: Władysław IV, król polski i szwedzki. Warszawa 2012


Wydał Roman Krzywy.

Seria: Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 40.

Władysław IV, król polski i szwedzki Samuela Twardowskiego to obszerny, choć nieukończony epos historyczno-biograficzny z 1649 r., ukazujący młodość i początkowe lata panowania króla na tle wojen, jakie Rzeczypospolita toczyła w pierwszych dekadach XVII w. 

Bartoszyński Kazimierz: O polskich prozach powieściowych - słynnych i nieco zapomnianych. Warszawa 2011


Ujęcie zestawiające prozę dawną z powieściami współczesnymi lub szukające wyjścia poza w zdefiniowany wzorzec klasyczny spina szkice Kazimierza Bartoszyńskiego mocną klamrą. Nadaje też całej pracy perspektywę, której próżno szukać w jakimkolwiek innym autorskim ujęciu. Wykorzystując imponującą erudycję i odwołując się do najlepszych tradycji dyskursu strukturalistycznego, Kazimierz Bartoszyński pisze o gatunku powieściowym, jak nikt poza nim.

 

Czytaj więcej ›
Logo Archiwum Kobiet

 

     

 

 

 

 

 

 

 

Logo Słownika Polszczyzny XVI wieku