Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Celem projektu jest opracowanie monografii łacińskojęzycznego herbarza Orbis Polonus dominikanina Szymona Okolskiego. Utwór ten nie był dotąd przedmiotem pogłębionych analiz filologicznych, choć jest to dzieło w historii polskiego piśmiennictwa wyjątkowe. Wydawany w latach 1641-1645 tekst jest herbarzem specyficznym: łączy treści heraldyczno-genealogiczne z ujętym w osobne podrozdziały wywodem tłumaczącym symbolikę znaków herbowych wraz z wykładem etycznym oraz elementami panegirycznymi. Proponowane studia mają na celu przedstawienie pracy Okolskiego nie tyle z perspektywy XVII-wiecznej heraldyki czy genealogii, ile jako dzieła literackiego przy uwzględnieniu możliwie szerokiego tła piśmiennictwa europejskiego, w tym kompendiów wiedzy z historii, heraldyki, symboliki, ikonologii, emblematyki, teologii, nauk przyrodniczych, a przede wszystkim utworów poetyckich i pism autorów starożytnych, które stanowiły lekturę Okolskiego i naturalny kontekst, a nierzadko i materię herbarza. Ujęcie literaturoznawcze wymaga, by spojrzeć na Orbis Polonus nie w oderwaniu, lecz w porównaniu z pozostałym dorobkiem dominikanina, sprawdzić zależności między kształtem heraldycznego kompendium a konceptycznymi kazaniami okolicznościowymi, które również tworzył, przyjrzeć się wpływowi Zakonu Kaznodziejskiego na wymowę pisarstwa Okolskiego, w tym na proponowany przezeń model życia cnotliwego, pojęcie powinności obywatelskich i wojny sprawiedliwej. Analiza zakłada też spojrzenie na dzieło z perspektywy założeń autora, który nie tylko pragnął, by herbarz stał się kompendium ułatwiającym tworzenie tekstów okolicznościowych, ale i służył promowaniu polskich rodzin szlacheckich w Europie, co miało wpływ na wybór języka, nacisk na erudycyjność oraz rozbudowaną warstwę symboliczną tekstu.