Projekt NPRH
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku to projekt badawczy zrealizowany przez zespół Pracowni Dokumentacji Literatury Współczesnej w latach 2011–2016. Słownik ten został zaprojektowany jako wydawnictwo seryjne, które na bieżąco zapewni aktualną wiedzę o życiu i dorobku twórczym generacji pisarzy i literaturoznawców, którzy rozwijali działalność głownie po roku 1989. Potrzeba podjęcia takiej inicjatywy wynikała z faktu, iż nowego pokolenia twórców, nie objęły żadne poważne opracowania dokumentacyjne, stanowiące niezbędny warsztat naukowy do badań w zakresie filologii polskiej (ale także szeroko rozumianych nauk humanistycznych). Wcześniejsze serie słowników biobibliograficznych pisarzy współczesnych, opracowywanych w IBL PAN, dotyczyły pisarzy, których główny nurt twórczości przypadł na okres 1918–1989. Kontynuując działalność Instytutu na tym polu, zaplanowano nową serię słowników, odnoszącą się głównie do życia literackiego ostatniego ćwierćwiecza. Wybrano dla niej, jako najbardziej efektywny sposób publikacji, system holenderski: każdy tom zawierał ok. 100 haseł (o łącznej objętości 40 arkuszy) od litery A do Ż. Formuła ta pozwala w miarę zmieniającego się obrazu na mapie współczesnej literatury dodawać sukcesywnie w kolejnych tomach znaczące nazwiska pisarzy i literaturoznawców. Projekt został zrealizowany w dwóch postaciach – tradycyjnej publikacji trzytomowej oraz w formie elektronicznej (http://www.ppibl.ibl.waw.pl/). W sumie dostarcza sylwetek 302 polskich pisarzy i badaczy literatury działających na przełomie XX i XXI wieku, jego wersja elektroniczna była okresowo aktualizowana do momentu powstania nowej postaci cyfrowej scalonych serii słowników.
Przy doborze haseł, niełatwym wobec braku wystarczającej perspektywy historycznoliterackiej, wzięto pod uwagę liczbę opublikowanych pozycji (minimum trzy), prestiż i tradycje oficyn, które je wydały, otrzymane przez pisarza czy badacza nagrody, opinie krytyki literackiej i diagnozy literaturoznawców, a także takie formy recepcji, jak przekłady na języki obce oraz adaptacje teatralne, filmowe i telewizyjne. W odniesieniu do badaczy literatury – kryterium stanowi tytuł naukowy profesora, chyba że jest to autor uprawiający jeszcze inne dziedziny, na przykład krytykę bądź twórczość literacką. Odejście od tych reguł było możliwe w szczególnych okolicznościach, na przykład w przypadku przedwczesnej śmierci autora. Pośród twórców uwzględnieni zostali pisarze polscy działający w kraju i poza jego granicami.
Trójczłonowe hasła osobowe składają się z BIOGRAMU w formie zwięzłego szkicu, podającego najistotniejsze dane o życiu autora, z bibliografii twórczości oraz wykazu ważniejszych opracowań. Biogramy zawierają podstawowe dane osobowe, informacje o wykształceniu, pracy zawodowej, a przede wszystkim o aktywności literackiej czy badawczej i związanym z nią debiucie, przynależnością do grup literackich i stowarzyszeń twórczych, współpracą z czasopismami, a w hasłach badaczy – o uczestnictwie w życiu naukowym. Inaczej niż w wydawnictwach encyklopedycznych, objętość części życiorysowej hasła nie jest limitowana oceną wagi dokonań jego bohatera, lecz zależy wyłącznie od zakresu uzyskanych danych, bogactwa zdarzeń, intensywności rozwijanej przez autora działalności. Podstawę opracowania biogramów stanowią w dużym stopniu odpowiedzi na rozesłaną ankietę. W odniesieniu do aktualnie działających pisarzy nie dysponujemy w zasadzie innymi wiarygodnymi źródłami, choć oczywiście przeglądane są, a po weryfikacji wykorzystywane, materiały z prasy codziennej oraz kulturalnej, słowników regionalnych, z baz internetowych i innych dostępnych zasobów informacji.
Część hasła zatytułowana TWÓRCZOŚĆ zawiera bibliografię podmiotową, uwzględniającą utwory oryginalne, przekłady i adaptacje, prace edytorskie i redakcyjne, wydawane w kraju i za granicą, w języku polskim i w językach obcych. Przy poszczególnych pozycjach zgrupowano wszystkie istotne informacje dotyczące danego utworu
Dział OPRACOWANIA zawiera wybór pozycji przedmiotowych, które uznano za przydatne do badań literaturoznawczych, choć często są to tylko recenzje prasowe, gdyż wiele nowych utworów nie stało się jeszcze przedmiotem rozpraw naukowych.
Przy gromadzenia materiału do słownika wykorzystano liczne źródła biograficzne, bibliograficzne i dokumentacyjne, tak drukowane, jak i zaczerpnięte z Internetu. Zasób informacji w słowniku stanowi kumulację wiedzy zebranej ze wszystkich tych źródeł i skomponowanej w taki sposób, aby powstała sylwetka autora, mogąca służyć jako punkt wyjścia do dalszych badań nad jego dorobkiem. Hasła osobowe złożyły się na swoistą panoramę literatury polskiej przełomu XX i XXI wieku, widzianą z perspektywy indywidualnych biografii znaczących twórców.
Wykonawcy merytoryczni projektu:
Alicja Szałagan – redakcja naukowa
Zespół autorski:
Katarzyna Batora
Beata Dorosz
Ewa Głębicka
Maria Kotowska-Kachel
Barbara Marzęcka
Marlena Sęczek
Alicja Szałagan
Barbara Tyszkiewicz