Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

dr, adiunkt
Identyfikator ORCID: 0000-0002-1821-9399

Pracownia Literatury II połowy XIX wieku

Zespół Edytorstwa Naukowego Tekstów II poł. XIX. wieku

Główne kierunki zainteresowań naukowych:
Historia literatury pięknej i użytkowej końca XVII i XIX wieku, historia obyczaju (norma obyczajowa i jej łamanie), edytorstwo tekstów dawnych i dziewiętnastowiecznych.

agnieszka.babel@ibl.waw.pl
zbotl@ibl.waw.pl
tel. (22) 657 28 76 (środy, godz. 10.00-14.00)

PUBLIKACJE:

Książki:

• Muza z warząchwią. Szkice o literaturze i kulinariach, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2004.
• Skandal, gafa, prowokacja. Obraz normy obyczajowej i jej naruszania w polskie powieści drugiej połowy XIX wieku, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2014.

 Rozprawy i artykuły:

1. Strategie budowania intymności – pierwsze listy Felicjana Medarda Faleńskiego i Marii Trębickiej („NAPIS” 2022, nr 28: Przestrzenie intymności);
2. Listy Marii Trębickiej i Felicjana Faleńskiego (oprac. Agnieszka Bąbel) („NAPIS” 2022, nr 28: Przestrzenie intymności);
3. „Za bardzo meta”, czyli gry z konwencją, fikcją i rzeczywistością w serialu „Castle” w: Powieści realistycznej życie po życiu. O fenomenie współczesnych seriali, red. D. Piechota, A. Trześniewska-Nowak, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2022;
4. Obraz konfederacji barskiej w Wielkopolsce w literaturze ulotnej tego okresu, w: W Wielkopolsce i nie tylko. Materiały z konferencji „Za wiarę i wolność”. W 250. rocznicę konfederacji barskiej, red. B. Judkowiak, W. Ratajczak, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2022;
5. The art of breaking up. Infelicitous engagements in Polish novels and memoirs from the turn of the 20th century (tłum. Jakub Wosik, Maja Jaros) („NAPIS”: Inscription. An Anthology 1. Special issue in English, 2022)
6. Ameryki już mam dosyć”. Wielka Wystawa Światowa w Chicago (1893) w świetle listu Walerego Brochockiego do Marii Faleńskiej (artykuł z opracowaniem edytorskim tekstu) („Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie" 2022, nr 1);
7. „Przekreśl albo nie wydrukuję”. Autograf fragmentu „Pana Graby” jako dokument warsztatu pisarskiego młodej Elizy Orzeszkowej i relacji autorki z redaktorami w świetle jej korespondencji z Józefem Sikorskim (wspólnie z Agatą Grabowską-Kuniczuk) („Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FF – Philologiae” 2021, nr 39: Teksty i ich genezy, link: https://journals.umcs.pl/ff/article/view/12087/9368);
8. Zachowany fragment autografu Pana Graby Elizy Orzeszkowej – opracowanie edytorskie (wspólnie z Agatą Grabowską-Kuniczuk) („Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FF – Philologiae” 2021, nr 39 Teksty i ich genezy, link: https://journals.umcs.pl/ff/article/view/12135/9380);
9. Moda i styl życia, w: „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876. Teksty, analizy, komentarze, Seria I: Pozytywiści, idee, programy, Tom 3: Literatura i życie, Część 2, red. naukowa Anna Janicka, Białystok 2020;
10. Europa przed sądem. „Przegląd Tygodniowy" o problemach epoki („A propos Tisza-Eszlarskiego procesu", 1883), w: Pozytywiści warszawscy. „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876. Seria II: Świat, Europa, Polska, red. A. Janicka, Białystok 2020;
11.  Self-made man. Eksperyment amerykański Henryka Sienkiewicza, w: Sienkiewicz ponowoczesny, red. B. Szleszyński i M. Rudkowska, Warszawa 2019; wersja angielska: Self-made man. Henryk Sienkiewicz’s American Experiment, in: Postmodern Sienkiewicz, ed. by B. Szleszyński i M. Rudkowska, Warszawa 2019; tekst udostępniony online w kolekcji cyfrowej http://nplp.pl/sienkiewicz-ponowoczesny/self-made-man-eksperyment-amerykanski-henryka-sienkiewicza/;
12. Magia, parodia, cenzura. „Poniedziałek zaczyna się w sobotę" Arkadija i Borisa Strugackich – przekłady polskie wobec oryginału („NAPIS" 2018, nr 24: Nie tylko wiersz, nie tolko roman. Literatura polska i rosyjska w kontekście gatunków literackich);
13. Siedem kartek, siedem nieszczęść. Fragmenty dziennika Marii z Trębickich Faleńskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej – wstęp historyczny z edytorskim opracowaniem tekstu („NAPIS" 2017, nr 23: List jako szczególny gatunek literacki);
14. Bolesław Prus w przypisach i przypiskach. Studium przypadku – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk („Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie" 2017, nr 12, Filozofia przypisu);
15. Ulotne jak dym? Kryptoreklama i przemiany obyczajów – o kampanii Polskiego Monopolu Tytoniowego na łamach „Kobiety Współczesnej" w latach 1931-1932 („NAPIS" 2016, nr 22: Warunkiem trwałości jest przemiana. Parafrazy, kontynuacje i aluzje literackie);
16. Znak, którego nie ma. Przemilczenie, zaniechanie, brak w obyczajowości II połowy XIX wieku, w: Wiktorianie nad Tamizą i nad Wisłą, red. E. Paczoska i A. Budrewicz, Warszawa 2016;
17. „Dla społeczeństwa – przez żołądek". Bolesław Prus: smakosz, kronikarz i pozytywista, w: Bolesław Prus – mieszkaniec, kronikarz i pisarz Warszawy, red. M. Parnowska i A. Komornicka, Warszawa 2016;
18. „Anioł z patentem" i dzielna lekarka – ewolucja obrazu kobiety uczonej na łamach „Przeglądu Tygodniowego" w latach 1866-1875, w: Pozytywiści warszawscy: „Przegląd Tygodniowy" 1866-1876. Seria I. Studia, rewizje, konteksty, red. i wstęp A. Janicka, Białystok 2015;
19. Kłopoty z Deotymą („NAPIS" 2015, nr 21: Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura);
20. W poszukiwaniu pierwowzoru Wokulskiego. Między prawdą a fikcją – wspomnienia rodzinne Leokadii Korwin-Pawłowskiej – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk, w: Realiści – realizm – realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, red. E. Paczoska, B. Szleszyński, D. Osiński, Warszawa 2013;
21.  Powstanie od kuchni. Motywy kulinarne w literaturze pięknej i wspomnieniowej dotyczącej powstania styczniowego („LiteRacje. BOYówka kulturalna" 2 [29] / 2013);
22. Rodzinne oswajanie traumy. Anegdota, humor, bagatelizowanie jako strategie opowiadania o walce i zesłaniu we wspomnieniach o powstaniu 1863 r. („NAPIS" 2013, nr 19 Album rodzinny z traumą w tle);
23. Sztuka zrywania. Niefortunne narzeczeństwa w polskiej powieści i wspomnieniach końca XIX i początku XX w. („NAPIS" 2012, nr 18: Tabu i wstyd);
24. Jawne paragrafy i ukryte obyczaje. O niektórych zapomnianych realiach w polskiej powieści dziewiętnastowiecznej („NAPIS", 2011, nr 17: Jawne i ukryte w literaturze i kulturze);
25. Między metryczką a przypisem. Doświadczenia edytorów „Literatury konfederacji barskiej" – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk („Wiek Oświecenia" 2011, t. 27 O edytorstwie źródeł osiemnastowiecznych);
26. „Kodeks światowy" i „towarzyskie nieprzyzwoitości". Zakazy i nakazy w polskich dziewiętnastowiecznych poradnikach savoir-vivre’u – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk („NAPIS" 2009, nr 15: Umysły zniewolone. Literatura pod presją);
27. Żart i autoironia w wybranych polskich wspomnieniach z dziewiętnastego wieku („NAPIS" 2008, nr 14 Krzywe zwierciadło na gościńcu. Literacka satyra, karykatura, groteska);
28. Panny w podróży. Podróże we wspomnieniach z lat dziewczęcych z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, w: Podróż i literatura 1864-1914, red. E. Ihnatowicz, Warszawa 2008;
29. Mieszczucha życie codzienne według Gabrieli Zapolskiej, w: Codzienność w literaturze XIX ( i XX wieku). Od Adalberta Stiftera do współczesności pod red. G. Borkowskiej i A. Mazur, Opole 2007;
30.  Zaproszenia ślubne z końca XIX i początku XX wieku jako zwierciadło przemian obyczajowych („Prace Polonistyczne" LXI, 2006, t. II);
31. Natura i osobliwości biletu wizytowego. Uwagi o zbiorze wizytówek w papierach Władysława Smoleńskiego („NAPIS" 2004, nr 10);
32. Zjednoczenie przeciwieństw i archetyp Cienia. Bohater romantyczny a bohater powieści fantasy („ALBO albo. Problemy psychologii i kultury", 3/2001).

Recenzje:

1. recenzja popularnonaukowej książki M. Piątkowskiej Bolesław Prus. Śledztwo biograficzne, Znak, Kraków 2017 ("Tygodnik Powszechny" nr 4, 21 stycznia 2018);
2. Bolesław Prus: pisarz nowoczesny (pod red. Jakuba A. Malika, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009) – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk ("Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza" R. III (XIV) 2010);
3. recenzja tomu pokonferencyjnego Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX („Pamiętnik Literacki" z. 4/2003).

Prace edytorskie:

1. Bolesław Prus. Pisma wszystkie. Powieści: Przemiany, Wydawnictwo Episteme, Warszawa-Lublin 2019 (opracowanie edytorskie, wstęp i redakcja wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk);
2. Bolesław Prus, Humoreski, nowele, opowiadania. Tom IV: 1876-1877; Tom V: 1878-1879, Wydawnictwo Episteme, Warszawa-Lublin 2016 (redakcja tomu V, autorstwo opracowania 3 nowel: Poznać siebie trudno, Straszna noc, Norcio i Plunio; współautorstwo opracowania 3 nowel – razem z I. Poniatowską: Nowe prądy, Wielki los, Szkatułka babuni);
3. opracowanie i redakcja książki Bolesław Prus. W Warszawie. Wybór z "Kronik", t. 1-3, wybór i wstęp S. Sandler, Warszawa 2013 (wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk);
4. współredakcja książki Leksykon „Lalki" (wspólnie z A. Kowalczykową, autorstwo kilkunastu haseł), Warszawa 2011;
5. opracowanie merytoryczne i filologiczne kilkudziesięciu tekstów do antologii Literatura konfederacji barskiej (dialogi, wiersze, proza narracyjna), współredakcja całości czterotomowej edycji, Warszawa 2005-2009 (t. 1: Dramaty, Warszawa 2005, t. 2: Dialogi, 2005; t. 3: Wiersze, Warszawa 2008, t. 4: Silva rerum, Warszawa 2009);
6. współredakcja książki zbiorowej Żywioł słowa. Literatura i jej formy mówione (Warszawa 2007).

Ponadto:
• współredakcja roczników czasopisma „NAPIS" (nr 14-28)

Ważniejsze prace w przygotowaniu:
Obecnie zajmuje się opracowaniem edytorskim listów narzeczeńskich Felicjana Medarda Faleńskiego i Marii Trębickiej.

Udział w życiu naukowo-organizacyjnym:
• Od 1998 członek Pracowni Literatury Okolicznościowej i Użytkowej Instytutu Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego (sekretarz Pracowni);
• Od 2000 członek Zespołu Badań Obszarów Trzecich Literatury, afiliowanego przy Instytucie Badań Literackich PAN;
• Od 2004 członek redakcji rocznika naukowego „NAPIS. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej" (od 2017 – sekretarz redakcji).
 
Członek komitetów organizacyjnych konferencji:
• Sekrety Orzeszkowej – Warszawa, 8-10 listopada 2010;
• Jawne i ukryte w literaturze i kulturze –Warszawa, 17-19 maja 2011;
• W soczewce. Wybrane aspekty wizualności w kulturze XIX wieku – Siedlce, 29-30 maja 2014.

Członek projektów badawczych:
• Rok Prusa pod patronatem UNESCO (2012);
• Słownik polskiej krytyki literackiej XIX wieku. 1764-1918 (cz. 1. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, kier. prof. dr hab. M. Strzyżewski, grant NCN nr 3191/B/H03/2009/37, lata 2009-2012; cz. 2. Hasła osobowe, kier. prof. dr hab. T. Kostkiewiczowa, grant NPRH nr 11H 17 0213 85, lata 2018-2022);
• „Spojrzenie z ukosa...". Kultura i literatura rosyjska oczami Polaków (na materiale czasopism polskich okresu międzywojennego). Opracowanie bibliograficznej internetowej bazy danych wraz z kolekcją wybranych publikacji pełnotekstowych (kier. dr A. Sobieska, grant NCN 2013-2018);
• Sienkiewicz ponowoczesny - laboratorium cyfrowe (kier. dr B. Szleszyński, grant NPRH nr 2aH 15 0195 83, lata 2016-2018);
• Edycja krytyczna pism wszystkich Bolesława Prusa (cz. 1, kier. prof. dr hab. B. Obsulewicz-Niewińska, grant NPRH nr 11H 11 024680, lata 2012-2017);
• „Dzieła zebrane" (cz. I) i „Listy zebrane" Elizy Orzeszkowej. Edycja krytyczna, (kier. dr I. Wiśniewska, grant NPRH nr 11H 18 0012 87, lata 2020-2025).

Inne
Od 2014 roku regularnie uczestniczy w Festiwalu Nauki (wykłady i warsztaty dotyczące obrazu XIX wieku w kulturze popularnej), od lat – w Olimpiadzie Polonistycznej.