Przy pogrzebie rzecz to jedyna znana oracja Jana Kochanowskiego i najstarsza znana pogrzebowa oracja szlachecka. Wykład przedstawia propozycję odczytania tekstu przez pryzmat staropolskiej obrzędowości funeralnej i rodzimej tradycji gatunku mowy wygłaszanej w imieniu rodziny zmarłego (oratio nomine consanguineorum / oratio gratiarum actoria) stanowiącej odpowiedź na kondolencję od gości.
Zakres wykładu: antyczne mowy pogrzebowe (epitaphios logos i laudatio funebris), trzy rodzaje retoryczne (sądowy, doradczy, pokazowy), pogrzeb staropolski (pompa funebris, portret trumienny, castrum doloris, archimimus, pogrzeb ubogi i pogrzeb wystawny, scenariusz pogrzebu), analiza tekstu mowy: egzordium (wstęp o charakterze refleksyjno-filozoficznym), confirmatio (pochwała zmarłego brata), peroratio (dziękowanie), literatura użytkowa a literatura piękna.
W wykładzie wykorzystano:
- tekst z edycji: Jan Kochanowski, Fragmenta (seria: Jan Kochanowski, Dzieła wszystkie. Wydanie sejmowe. Tom V – w druku)
- skan: Jan Kochanowski, Fragmenta albo pozostałe pisma Iana Kochanowskiego. W Krakowie, W Drukarni Łazarzowey, Roku Pańskiego 1590. Egzemplarz ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, sygn. VIII-XVI.323 adl. (on-line: http://mbc.malopolska.pl/
Wykład poświęcony jest zagadnieniom edytorskim. Na przykładzie "Sonetu I" ("O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego") Mikołaja Sępa Szarzyńskiego pokazano, jak bardzo zmienia się interpretacja tekstu w zależności od wydania (edycji).
Zakres tematyczny: Intencja autorska, czyli: co poeta miał na myśli? Redakcja i autoryzacja "Dziadów" (cz. II i cz. IV) Adama Mickiewicza: puch marny czy boski diabeł? Halina z roztargnienia. Kłopoty z autografem Juliusza Słowackiego, czyli o tym, że nawet wielcy poeci miewali paskudne pismo i co z tego wynika. Losy autografów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Pierwodruk. Przecinek zmienia znaczenie! Porównanie 3 wydań, czyli o co chodzi z nędzą i jędzą? Wpływ objaśnień na interpretację, czyli o tym, że z jednego utworu można wyczytać kilka różnych wierszy.
Celem wykładu jest zaproponowanie nowego odczytania powieści Henryka Sienkiewicza pt. "W pustyni i w puszczy". Odczytanie owo zostało zainspirowane krytyką postkolonialną. Na wstępie zostanie przybliżona biografia pisarza, w szczególności jego podróż do Afryki, a także jego twórczość i miejsce w literaturze polskiej. Następnie w kilku słowach zostaną omówione wybrane pojęcia i tezy krytyki postkolonialnej. Kilka słów zostanie poświęconych koncepcji orientalizmu w ujęciu Edwarda Saida. W dalszej części wykładu zaprezentowana zostanie krótka analiza powieści: sposobu konstrukcji świata przedstawionego, jego czasoprzestrzeni oraz postaci go wypełniających. Jak się okaże, fikcyjne przygody Stasia i Nel przecinają z realnymi, dramatycznymi zdarzeniami, które mają miejsce w Afryce Centralnej w połowie lat 80. XIX wieku. Historia jest tylko tłem, a jej przerażająca prawda ujawnia się incydentalnie, półgębkiem, gdzieś na poboczu tekstu.
Wykład opowiada o różnych sposobach prezentowania świata przedstawionego w utworach narracyjnych, a także definiuje podstawowe typy narracji. Za punkt wyjścia przyjmuje się tutaj, że narracja nie jest niewidocznym, przezroczystym medium, i że wobec tego zawsze należy pytać o pozycję narratora, jego punkt widzenia czy światopogląd. Autor odwołuje się do klasycznych tekstów, takich jak "Lalka" Prusa, "Nad Niemnem" Orzeszkowej, "Czerwone i czarne" Stendhala, "Komu bije dzwon" Hemingwaya, "Pan Tadeusz" Mickiewicza, "Szkice węglem" Sienkiewicza, "Pani Bovary" Flauberta czy "Wysokie okno" Chandlera.
Tematem wykładu jest Kochanowski jako artysta, świadomy nie tylko swojej kreacyjnej mocy, ale także ceny, którą za nią płaci. Twórczość poety zostaje skonfrontowana z antycznymi mitami o pierwszych artystach. Autor wykładu eksponuje ciemne, pesymistyczne wątki w twórczości Kochanowskiego. Opiera się przy tym zarówno na "Fraszkach" i "Pieśniach" jak i "Trenach". Przeprowadza także oryginalną analizę "Odprawy posłów greckich", zwracając uwagę na dwuznaczność postaci Antenora.
Autor analizuje cztery sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (I, II, IV i V), pokazując ich wspólnotę artystyczną i ideową. Próbuje również odnaleźć w tekstach staropolskiego poety treści uniwersalne, bliskie czytelnikowi z XXI wieku.
Intuicja dość dokładnie podpowiada nam, co to jest przysłowie. Posługujemy się nim w mowie potocznej, znajdujemy w literaturze pięknej, czasem udaje się wyłuskać je z tekstów przemówień sejmowych albo też dostrzec na billboardach. Dziś nie traktujemy przysłów poważnie, choć są "mądrością narodów", podczas gdy w dawnych wiekach uczono przysłów w szkole. Może zatem warto im się przyjrzeć okiem badacza kultury dawnej po to, by odpowiedzieć na pytanie, jakie społeczne i kulturowe potrzeby zaspokajała ta mała forma literacka. Co się kryło w przysłowiach staropolskich? A dziś – po co nam przysłowie?
Wykład wprowadza w podstawowe tematy poezji Mirona Białoszewskiego w jej pierwszej fazie. Wstępnie zostaje zarysowana cezura dzieląca tę poezję na "do Pamiętnika z powstania warszawskiego" i "po Pamiętniku z powstania warszawskiego". Ukazana zostaje droga Białoszewskiego od najwcześniejszego zachowanego wiersza okupacyjnego z 1943 (dostępnego obecnie w tomie ineditów) ku debiutowi książkowemu. Wspominane są konwencje literatury socrealistycznej, do których Białoszewski nie pasował, jego problemy zawodowe w "Świecie Młodych", skutkujące bezrobociem, współstworzenie Teatru na Tarczyńskiej oraz zapoznanie z Arturem Sandauerem, który następnie umożliwił "powtórny" debiut prasowy poecie w ramach słynnej "Prapremiery Pięciu Poetów". Następnie omówione są podstawowe konwencje i style poetyckie w debiutanckich "Obrotach rzeczy", mitologizacja ludowej religijności i miasteczek rzeszowszczyzny, mitologia warszawskich i podwarszawskich subkultur, "poezja rzeczy" (codziennych).
W drugiej części wykładu omówione są trzy tomy poezji Białoszewskiego po debiutanckich "Obrotach rzeczy". Kolejny tom "Rachunek zachciankowy" daje wgląd w koncepcję "poezji lingwistycznej". Przy okazji tomu "Mylne wzruszenia" poruszony jest temat abulii, depresji i medytacji powiązanych z leżeniem w łóżku, a tu także definicja gatunku epigramat oraz nawiązanie Białoszewskiego do św. Jana od Krzyża. Przy okazji tomu "Było i było" omówiona jest droga Białoszewskiego ku prozie, wprowadzenie żywiołu para-dziennikowego i zaburzenie tradycyjnej poetyckiej hierarchii tematów, wreszcie ucodziennienie języka, prowadzące do wypracowania właściwego sposobu opowiedzenia powstania warszawskiego.
| |
|
|
Copyright © 2024 Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Projekt i wykonanie Kompan.pl