Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Ważniejsze fakty z historii Pracowni Poetyki Teoretycznej

   Pracownia powstała wraz z powołaniem do istnienia Instytutu Badań Literackich. W kilkudziesięcioletniej historii Instytutu zespół zajmujący się poetyką i stylistyką funkcjonował w różnych formach organizacyjnych i pod różnymi nazwami: Dział Języka Literackiego i Form Literackich, Pracownia Historycznej Stylistyki, Pracownia Poetyki Teoretycznej i Języka Literackiego – wreszcie Pracownia Poetyki Teoretycznej. Językowa orientacja zespołu w podejściu do zagadnień poetyki zaznacza się do chwili obecnej, znajdując wyraz w pracach nt. tropicznych użyć języka, spójności tekstu i różnych odmian dyskursu. Do 1968 r. była jeszcze wyraźniejsza, jako że w strukturach Pracowni pozostawały zespoły z Torunia, Wrocławia, Krakowa i Poznania, redagujące Słownik polszczyzny XVI wieku. 
    Zespół utworzyła i przez wiele lat nim kierowała prof. Maria Renata Mayenowa. Po jej przejściu na emeryturę (w 1981 r.) kierownictwo przejęła i sprawowała do 1993 r. prof. Lucylla Pszczołowska. Następnie kierownikiem pracowni została prof. Teresa Dobrzyńska-Janusz. Z Pracownią od pierwszych lat jej istnienia związane były m.in. Zdzisława Kopczyńska i Zofia Florczak oraz badaczki młodszego pokolenia: Anna Wierzbicka i Danuta Danek.
    Dzięki swoistej unii personalnej, jaka w osobie prof. Mayenowej łączyła przez wiele lat Pracownię z dyrekcją Instytutu, Katedrą Teorii Literatury Wydziału Polonistycznego UW, Komitetem Nauk o Literaturze i redakcją „Pamiętnika Literackiego” (Mayenowa redagowała dział Zagadnień języka artystycznego w PL; po niej funkcję tę przejęły kolejno Zdzisława Kopczyńska i Lucylla Pszczołowska), Pracownia mogła odgrywać i odgrywała znaczącą rolę w programowaniu badań o zasięgu ogólnopolskim, organizowaniu długofalowych prac zespołowych, upowszechnianiu metod strukturalnych w dziedzinie poetyki i promowaniu semiotycznej analizy utworów artystycznych.
    W latach 60. Pracownia odegrała dużą rolę jako organizator spotkań międzynarodowych poświęconych poetyce, służących nawiązaniu dialogu pomiędzy uczonymi ze Wschodu i Zachodu. W Pracowni powstała i realizowana była seria wydawnicza Poetyka. Zarys Encyklopedyczny. Prowadzono tu badania nad świadomością językową i stylistyczną różnych epok. Stworzono program systematycznych badań wiersza o zasięgu ogólnosłowiańskim (seria Słowiańska Metryka Porównawcza, 9 tomów studiów). Wśród najważniejszych osiągnięć Zespołu należy wymienić także organizację konferencji poświęconych strukturze tekstu i stymulowanie prac z tej dziedziny (ich animatorką była M.R. Mayenowa). W Pracowni powstawały pionierskie na polskim gruncie prace z zakresu teorii tekstu, które podjęte zostały następnie przez kilka innych ośrodków w kraju. 
    Wśród nowszych osiągnięć Pracowni wymienić należy współpracę z Instytutem Literatury Bułgarskiej Akademii Nauk, a także kontakty naukowe z badaczami z Instytutu Języka Czeskiego Czeskiej Akademii Nauk.