plen

Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem

Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN powstał 30 kwietnia 2011 roku. Badacze tworzący ten zespół korzystają z rozmaitych narzędzi i inspiracji metodologicznych (analiza dyskursu, narratologia, fabularyzacje Hydena White’a, semantyka historyczna Renharda Kosellecka, koncepcje Pierre’a Bourdieu i Michela Foucaulta), ale ich prace łączą się w spójną całość. Skupiają się na analizie pojęcia i zjawiska sygnowanego słowem "komunizm", jego zmiennych kolejach losu począwszy od lat 40. aż po współczesność. Przedmiotem zainteresowania zespołu są więc obrazy komunizmu oraz szeroko pojęta pragmatyka i skomplikowana semantyka tego terminu w dziełach literackich, filmowych, tekstach publicystycznych, eseistycznych, biograficznych i naukowych oraz artefaktach. Komunizm, jego niegdysiejsze i współczesne tekstualizacje, są traktowane jako praktyka kulturowa, której wymiar dyskursywny zdaje się nierozerwalnie związany ze społecznym.

Członkowie Ośrodka z IBL PAN:

Członkowie Ośrodka spoza IBL PAN:

  • dr Anna Artwińska – Uniwersytet w Hamburgu

  • dr Aranzazu Calderón Puerta – Uniwersytet Warszawski

  • mgr Michał Czaja – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

  • dr Aleksandra Sekuła

  • dr Anna Zawadzka – Instytut Slawistyki PAN

    Dyżury: środa, godz. 10-12, pok. 138, tel. (22) 65-72-706

Zespołowe granty i projekty badawcze realizowane przez Ośrodek:

a) grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki "Komunizm – dzieje pojęcia w Polsce w latach 1944-1989. Interpretacje i sposoby użycia: literatura, kultura, społeczeństwo" (nr 0064/NPRH2/H11/81/2013). Kierownik projektu: prof. dra hab. Michał Głowiński. Planowany czas realizacji 2013 – 2018.

b) grant Narodowego Centrum Nauki "Opowiedzieć PRL" (nr  4502/B/H03/2011/40),  pod kierunkiem prof. Michała Głowińskiego, realizowany od 20 maja 2011 r. do 19 maja 2013 r. (projekt zakończony).

Wydawnictwo IBL PAN wydaje serię OSKiLK-u pt. Komunizm. Idee, Dyskursy, Praktyki, pod red. Katarzyny Chmielewskiej i Grzegorza Wołowca.

http://wydawnictwo.ibl.waw.pl/serie-wydawnicze/seria-komunizm.-idee-dyskursy-praktyki

W ramach serii dotychczas ukazały się następujące książki:

Opowiedzieć PRL, pod red. K. Chmielewskiej i G. Wołowca, Warszawa 2011.

Literatura i socjalizm, pod red. K. Chmielewskiej, D. Krawczyńskiej i G. Wołowca, Warszawa 2012.

PRL – życie po życiu, pod red. K. Chmielewskiej, A. Mrozik i G. Wołowca, Warszawa 2012.

Rok 1966. PRL na zakręcie, pod red. K. Chmielewskiej, G. Wołowca i T. Żukowskiego, Warszawa 2014.  

Zespół jako całość pracował także nad numerem tematycznym"Tekstów Drugich" 2013,  nr 3.  

W dniach 21 – 23 lutego 2011 zespół zorganizował ogólnopolską konferencję "Opowiedzieć PRL", poświęconą literaturze współczesnej i strategiom dyskursywnym upamiętniania zamkniętej już epoki.

>> plakat konferencji; program

W latach 2012–2014 Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem zorganizował serię paneli dyskusyjnych:  

W roku 2012:

1.  "Jak żyć z komunizmem? PRL i komuna we współczesnym polskim dyskursie publicystycznym" (11 czerwca 2012), z udziałem Katarzyny Chmielewskiej, Agnieszki Mrozik, Anny Zawadzkiej i Tomasza Żukowskiego.

2.: "PRL w (auto)biografii" (24 października 2012), z udziałem Michała Czai, Joanny Szczęsnej, Grzegorza Wołowca, Tomasza Żukowskiego.

3.: "Płeć PRL – płeć komunizmu" (5 grudnia 2012), z udziałem Aranzazu Calderón Puerta, dr Agnieszki Mrozik, Anny Sobieskiej i Elizy Szybowicz.

W roku 2013:

1 "Komunizm i nacjonalizm" (10 kwietnia 2013), z udziałem Pawła Kucińskiego, Tomasza Żukowskiego, Katarzyna Chmielewskiej (moderuje) i Anny Zawadzkiej

2. "Narracje subwersywne o komunizmie" (15 maja 2013), z udziałem Michała Czai, Anny Sobieskiej (moderacja), Przemysława Czaplińskiego i Kingi Dunin.

3. "Komunizm i pamięć historyczna" (20 listopada 2013), z udziałem Grzegorza Wołowica, Kajetan Mojsaka (moderacja), Katarzyny Chmielewskiej i  Augusta Grabskiego.

4. "Komunizm w rodzinie, rodzina w komunizmie" (11 grudnia 2013), z udziałem Agnieszki Mrozik, Grzegorza Wołowca (moderacja), Elizy Szybowicz i Anny Artwińskiej.

W roku 2014:

Cztery spotkania panelowe pod zbiorczym tytułem "Rok 1966. PRL na zakręcie":

 1. "Kościół, Gomułka, Moczar, języki polityczne lat 60-tych" (15 maja kwietnia 2014), z udziałem Grzegorza Wołowca, Michała Czai, Bartłomieja Starnawskiego i Heleny Datner.

2.  "Razem czyli osobno - opozycje wobec władzy w latach 60-tych" (15 października 2014), z udziałem Kajetana Mojsaka, Tomasza Żukowskiego, Krzysztofa Gajewskiego i Sergiusza Kowalskiego.  

3. "Lata 60–te - produkcja normalności" (17 listopada 2014), z udziałem Anny Zawadzkiej, Elizy Szybowicz, Aleksandry Sekuły i Renaty Siemieńskiej.

4. "Lekcje historii" (18 grudnia 2014), z udziałem Agnieszki Mrozik, Katarzyny Chmielewskiej, Dobrochny Kałwy i Anny Artwińskiej.

Najważniejszą i najbardziej podstawową formą pracy Ośrodka jest jednak regularne seminarium, które z kilkunastu niezależnych indywidualności badawczych uczyniło rzeczywisty zespół. Seminarium traktujemy nie tylko jako okazję do wspólnej pracy nad warsztatem i metodologią, ale przede wszystkim laboratorium nowych perspektyw badawczych, otwierające nowe horyzonty literaturoznawcze, historyczne i humanistyczne.

REASSESSING COMMUNISM Concepts, Culture, and Society in Poland, 1944–1989

A najbliższym czasie nakładem  CEU PRESS ukaże się nasza książka: 

Ulotka

Dla prasy

Jak pracujemy zespołowo w IBL PAN

O pracy zespołowej w Instytucie, "wspólnocie metodologicznej" i nowatorskich projektach edycji cyfrowych opowiada Paweł Rams, doktorant w IBL PAN, uczestnik prac Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej. Zapraszamy do obejrzenia filmu!
 

Ludowa historia Polski extra. Spotkanie wokół książki "Komunizm – idee i praktyki w Polsce 1944–1989"

piątek, 10 maja 2019, g. 19.00, Teatr Powszechny/Stół Powszechny, ul. Jana Zamoyskiego 20 

W polskiej debacie publicznej panuje niemal niezakłócona zgoda co do
tego, że komunizm był w naszej historii czymś obcym, narzuconym z
zewnątrz, a czas, gdy rządziła formacja odwołująca się do tej idei,
stanowił "czarną dziurę". Takie twierdzenia nie pozwalają jednak
zmierzyć się ani z wielowymiarową rzeczywistością lat. 1944-1989, ani
z popularnością i siłą komunistycznej wizji społeczeństwa w pierwszych
dekadach tego okresu. W istocie polskie doświadczenie komunistyczne
domaga się odważniejszego podejścia. Jego warunkiem wydaje się
dekonstrukcja antykomunistycznych stereotypów, a krokiem drugim
krytyczna analiza różnych nakładających się na siebie, a czasem
sprzecznych, praktyk, aspiracji, idei i dynamik społecznych, z których
dopiero wyłaniał się "polski komunizm" i jego recepcja. Zadania tego
podjęły się autorki/rzy tomu "Komunizm. Idee i praktyki w Polsce",
który ukazał się właśnie jako pokłosie pięcioletnich badań Ośrodka
Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem Instytutu Badań
Literackich PAN. Dyskusji z redaktor(k)ami tej książki postanowiliśmy
poświecić specjalne wydanie Ludowej historii Polski.

Panel:

dr Katarzyna Chmielewska (literaturoznawczymi i filozofka, adiunkt w
Instytucie Badań Literackich PAN, Ośrodek Badań Kulturowych i
Literackich nad Komunizmem, redaktorka serii Komunizm. Idee – Dyskursy
– Praktyki, napisała m.in. "Strategie podmiotu: Dziennik Witolda
Gombrowicza")

dr Natalia Jarska (historyczka, adiunkt w Zakładzie Historii
Społecznej XIX i XX wieku Instytutu Historii PAN, napisała m.in.
"Kobiety z Marmuru. Robotnice w Polsce w latach 1945–1960")

dr Grzegorz Wołowiec (literaturoznawca, adiunkt, kierownik Zespołu
Literatura i Konteksty i Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad
Komunizmem w Instytucie Badań Literackich PAN, napisał m.in.
"Nowocześni w PRL. Przyboś i Sandauer")

Prowadzenie:

dr hab. Michał Kozłowski (redaktor naczelny "Bez Dogmatu")

Organizatorzy:

Strefa Wolnosłowa
Le Monde diplomatique – edycja polska

Stół Powszechny
Teatr Powszechny
Roz:Ruch

Zapis dźwiękowy spotkania

Książka "Komunizm – idee i praktyki w Polsce 1944–1989"

Okładka

Spis treści

 

23 maja 2018 (środa), godz. 11.00, Warszawa - wykład dr Františka A. Podhajský'ogo pt. "Marxist, Leninist, or Stalinist? Julius Fučík´s literary criticism"

Zaproszenie na wykład dostępne tu.

"Rok 1966: PRL na zakręcie" w RCIN

Zbiór tekstów pod redakcją Katarzyny Chmielewskiej, Grzegorza Wołowca i Tomasza Żukowskiego zatytułowany  "Rok 1966: PRL na zakręcie" i wydany drukiem w roku 2014 wszedł do kolekcji Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych. Tekst publikacji dostępny tutaj.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Komunizm – projekty i praktyki"

Instytut Badań Literackich PAN

Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem

Zaprasza na

Międzynarodową Konferencję Naukową

 "Komunizm – projekty i praktyki"

Czas: 15 – 17 lutego 2017

Miejsce: Pałac Staszica, Nowy świat 72, 00-330 Warszawa

Konferencja ma na celu porównanie rozmaitych ujęć "komunizmu" w perspektywie pragmatycznej i metahistorycznej. Przedmiotem analizy będą dzieje użycia tego pojęcia w kulturze okresu 1944-1989 rozumianej jako zbiór dyskursów i praktyk - krzyżujących się ze sobą, uzupełniających się, bądź wchodzących ze sobą w konflikt. Interesują nas interpretacje i sposoby użycia kategorii "komunizmu" w literaturze, kulturze i społeczeństwie.

Chcemy wydobyć i opisać sposoby posługiwania się tym pojęciem oraz stojące za nimi sensy. Sądzimy, że nie sposób do nich dotrzeć bez analizy toczących się wokół niego gier społecznych, zrozumienia ich stawek, historii oraz kontekstu. Ukierunkowana w taki sposób refleksja przysłużyć się może pogłębieniu i zobiektywizowaniu dotychczasowej wiedzy o historii PRL-u, bardzo silnie uwikłanej w przeszłe i współczesne konflikty polityczne.


Obszar zainteresowań: szeroko rozumiane teksty kultury, a więc teksty pisane (od prozy i poezji przez dziennikarstwo i publicystykę do dokumentów osobistych oraz historiografii i biografii), lecz także ikonosfera, film, programy radiowe i telewizyjne.

Granice czasowe: 1944 – 1989.


Przykładowe zakresy tematyczne:

  • Autodefinicje komunizmu, zmiany jego dominant, pragmatyka terminu i wycofywanie go z użycia

  • Komunizm – "prześniona rewolucja"?

  • Komunizm w porządku oficjalnym i nieoficjalnym, w dyskursie prywatnym i publicznym.

  • Antykomunistyczna opozycja – wielość i różnorodność nurtów społeczno-politycznych

  • Komunizm jako "słowo cudze", obraz komunizmu w dyskursach wobec niego zewnętrznych i/lub antagonistycznych

  • Emancypacja? Awans? Nowe klasy? Komunizm jako radykalny projekt i praktyka zmiany struktury społecznej

  • Komunizm i gender

  • Komunizm jako zmiana kulturowa i społeczna; komunizm jako reprodukcja wcześniejszych wzorów

  • Komunizm i nacjonalizm

  • Rozmaite strategie legitymizacji i delegitymizacji komunizmu

Preferowane perspektywy badawcze

  • studia historycznoliterackie

  • analiza dyskursu

  • historia idei

  • komparatystyka

  • gender studies

  • posthumanistyka

  • badanie stereotypów i mitów historycznych

  • memory studies

  • filmoznawstwo

  • badania antropologiczne i socjologiczne

  • studia nad przestrzenią miejską i wiejską

Rok 1966. PRL na zakręcie - recenzja Małgorzaty Fidelis

Serdecznie zapraszamy do lektury.

Rok 1966. PRL na zakręcie

Zapraszamy do lektury artykułów z naszej najnowszej książki: 

Rok 1966. PRL na zakręcie, Warszawa 2014. 

Anna Zawadzka, Socjalizm niedokończony. O serialach Doktor Ewa i Daleko od szosy

Aleksandra Sekuła, Chłop Kmicicem. Zmiana wyobrażeń tożsamościowych (1960-1999 i dalej)

Katarzyna Chmielewska, Ćwiczenia praktyczne z polityki historycznej. Narracje historyczne lat sześćdziesiątych w Polsce

Nagranie z panelu dyskusyjnego "Lata 60. Lekcje historii"

Zapis dźwiękowy panelu dyskusyjnego "Lata 60. Lekcje historii" udostępniamy tutaj: cz.1, cz. 2 oraz cz. 3.