Pracownia Literatury II połowy XIX wieku

Pracownia Literatury II połowy XIX wieku

Pałac Staszica, I p, pok. 131, tel. 22 657 28 76 (środy, godz. 11.00-13.00)
 
Zespół Pracowni tworzą:

• dr hab. Marek Pąkciński, profesor instytutu, kierownik Pracowni        
• prof. dr hab. Grażyna Borkowska, profesor                                                         
• dr Agnieszka Bąbel, adiunkt                                                                                 
• dr Agata Grabowska-Kuniczuk, adiunkt

Historia:

Pracownia funkcjonuje od marca 1981 roku (pierwotnie jako Zespół). Jej kierownikiem w latach 1981–1998 był prof. dr hab. JANUSZ MACIEJEWSKI (1930–2011), nie tylko formalny szef, ale i pomysłodawca ważnych konferencji i książek zbiorowych, m.in. Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej końca XIX wieku, red. T. Bujnicki i J. Maciejewski, Wrocław 1986; Literatura południa wieku. Twórczość lat sześćdziesiątych XIX stulecia wobec romantyzmu i pozytywizmu, red. J. Maciejewski, Warszawa 1992; Przemiany formuły polskości w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Warszawa 1999.

W latach 1998–2019 zespołem kierowała prof. dr hab. Grażyna Borkowska. W tym okresie zostały opublikowane książki zbiorowe związane z prowadzonymi w Pracowni badaniami: Pozytywizm. Języki epoki, red. G. Borkowska, J. Maciejewski, Warszawa 2000; Pogranicza literatury. Księga ofiarowana Profesorowi Januszowi Maciejewskiemu na Jego siedemdziesięciolecie, red. G. Borkowska, J. Wójcicki, Warszawa 2001; Kwestia żydowska w XIX wieku. Spory o tożsamość Polaków, red. G. Borkowska, M. Rudkowska, Warszawa 2004; Dyskursy krytycznoliterackie 1764–1918. Wokół Słownika polskiej krytyki literackiej (1), red. G. Borkowska, M. Rudkowska, Warszawa 2010; Sekrety Orzeszkowej, red. G. Borkowska, M. Rudkowska, I. Wiśniewska, Warszawa 2012.

W 2019 r. z grona Pracowni wyłonił się osobny Zespół Edytorstwa Naukowego Tekstów Drugiej Połowy XIX wieku, zajmujący się pod kierunkiem dr Iwony Wiśniewskiej wydaniem spuścizny Elizy Orzeszkowej. Do Zespołu należą m.in. członkinie Pracowni: dr Agnieszka Bąbel i dr Agata Grabowska-Kuniczuk.

W latach 2020–2023 Pracownią kierowała dr hab. Magdalena Rudkowska (członkini Pracowni w l. 1998-2023).

Obszary działalności: 

Pracownia zajmuje się przede wszystkim wszechstronnym rozpoznaniem stanu literatury i kultury polskiej w latach 1864–1914, również w kontekstach europejskich. Data wstępna (klęska powstania styczniowego) nie wymaga komentarza. Natomiast przesunięcie granic epoki aż po pierwszą wojnę jest konsekwencją skomplikowanego układu pokoleniowego: współobecności pozytywistów i modernistów w kulturze przełomu wieków i pierwszej dekady XX stulecia.

W latach 2000 w Pracowni powstał pomysł i projekt Słownika polskiej krytyki literackiej 1764–1918, realizowany w ramach grantów afiliowanych przy UMK (2009-20120 i TLiAM (2018-2024) – jego rezultatem są publikacje:

• Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, t. 1–2, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń–Warszawa 2016

• Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Hasła osobowe, t. 1–3, red. T. Kostkiewiczowa, G. Borkowska, M. Rudkowska, Toruń–Warszawa 2024 (w druku)

Tematy badawcze podejmowane w Pracowni obejmują:

• pojęcie dziewiętnastowieczności rozumianej jako wspólnota ponadepokowa i odwołania do niej w okresach późniejszych

• wielonurtowy obraz epoki złożony z rozmaitych (niekoniecznie scjentystyczno-realistycznych) inspiracji filozoficznych, ideologicznych, artystycznych;

• biografia i twórczość wybitnych przedstawicieli epoki (Narcyza Żmichowska, Felicjan Faleński, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz i in.)

• zagadnienia krytyki literackiej w XIX wieku

• przemiany gatunków i konwencji literackich w XIX wieku

• sfera prywatna i publiczna w literaturze i kulturze XIX wieku

Pracownia stanowi przy okazji ośrodek działań redakcyjnych związanych z wydawaniem następujących czasopism naukowych prezentujących najnowsze wyniki badań, także w dziedzinie literaturoznawstwa dziewiętnastowiecznego:

• „Pamiętnik Literacki” (red. nacz. G. Borkowska)

• „Napis” (red. nacz. M. Pąkciński, z-ca A. Grabowska-Kuniczuk, sekretarz A. Bąbel)

• „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” (red. nacz. M. Rudkowska, 2019-2024)

Konferencje:
W 2023 r. Pracownia wraz z ILP UW zorganizowała ogólnopolską konferencję Piotr Chmielowski. Dziewiętnastowieczność bez granic. Materiały ukażą się w "Wieku XIX" 2024.

W 2022 r. Pracownia zorganizowała konferencję W stronę kulturowej historii powieści dziewiętnastowiecznej. Część materiałów ukazała się w "Pamiętniku Literackim" 2023, z. 2.

Pracownia organizuje otwarte zebrania naukowe on-line. Osoby zainteresowane udziałem są proszone o kontakt z kierowniczką Pracowni.
W 2023 r. odbyły się następujące spotkania:

• 13.12.2023: Wybór publicystyki literackiej Kazimierza Kaszewskiego – projekt edycji (A. Mazur, UO)

• 18.10. 2023: Życie po życiu z Prusem. Korespondencja prywatna i handlowa Oktawii Głowackiej (A. Grabowska-Kuniczuk)

• 21.06.2023: Przygotowanie do tworzenia. Warsztat Bolesława Prusa: z notatników pisarza 1901–1902 (A. Grabowska-Kuniczuk)

• 17.05.2023: Krytyka lwowska lat międzypowstaniowych (M. Rudkowska)

• 15.03.2023: Aleksandr Dugin – myśl w matni "azjocentryzmu" (M. Pąkciński)

• 08.02.2023: Listy Felicjana Medarda Faleńskiego i Marii Trębickiej (A. Bąbel)