Ośrodek Badań nad Polskim Dramatem Współczesnym

dyżury Ośrodka: wtorek 11.00-13.00, pok. 230

Członkowie Ośrodka

• dr hab. Jacek Kopciński, profesor instytutu – kierownik Ośrodka
• prof. Anna Nasiłowska, profesor
• dr Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, adiunkt

Współpracownicy Ośrodka

• dr hab. Anna Róża Burzyńska (UJ)
• dr hab. Jarosław Cymerman (UMCS)
• prof. dr hab. Artur Grabowski (UJ)
• prof. dr hab. Ewa Wąchocka (UŚ)

Badania zespołu koncentrują się na polskiej dramaturgii powojennej i współczesnej. Interesuje nas zarówno historia dramatu, jak i jego teoria, dużo uwagi poświęcamy także zagadnieniom edycji tekstu dramatycznego (tradycyjnej i cyfrowej). Stosowana przez nas metodologia badań łączy literacką i teatralną teorię dramatu, a uprawiana historia dramatu obejmuje dzieje podwójnej recepcji sztuk. Naszą uwagę koncentrujemy na przemianie form gatunkowych dramatu w jego różnych odmianach: scenicznej, telewizyjnej, radiowej oraz intermedialnych aspektach budowy nowoczesnego tekstu dramatycznego. Ośrodek organizuje konferencje dramatologiczne, których efektem naukowym są trzy tomy:

1. Podmiot w nowym dramacie – ponad głowami bohaterów, w: Dramat w tekście – tekst w dramacie, red. Artur Grabowski, Jacek Kopciński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2014.
2. Świat (w) polskiej dramaturgii najnowszej, red. Jacek Kopciński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2016.
3. Gatunki dramatyczne. Rekonfiguracje, red. Ewa Wąchocka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2021.

Wiele uwagi poświęcamy zagadnieniom krytycznej edycji dramatu powojennego i współczesnego. Najważniejszym dokonaniem naszego Ośrodka jest seria „Dramat polski. Reaktywacja”, będąca efektem projektu naukowego realizowanego w ramach dwóch grantów Narodowego Funduszu Rozwoju Humanistyki: „Dramat polski. Reaktywacja” i „Dramat polski. Reaktywacja / Kontynuacja”. W serii wydawanej przez Instytut Badań Literackich ukazują się wybory dzieł najważniejszych polskich twórców dramatu drugiej połowy XX wieku i początku XXI w krytycznym opracowaniu edytorskim. Każdy tom zawiera także obszerny esej wstępny poświęcony twórczości wybranego autora, notę edytorską, biogram i spis realizacji pomieszczonych w nim dramatów. Redaktorami naukowymi serii są dr hab. Jacek Kopciński (IBL) i prof. dr hab. Artur Grabowski (UJ). Poszczególne tomy przygotowują historycy literatury i teatrolodzy z najważniejszych ośrodków badawczych w Polsce, ściśle współpracując z grupą młodych edytorów, która powstała specjalnie dla realizacji naszego projektu. 

We współpracy z Instytutem Teatralnym w Warszawie zorganizowaliśmy cykl otwartych seminariów „Dramat polski. Reaktywacja”, w których uczestniczyli przedstawiciele różnych dziedzin humanistyki współczesnej: literaturoznawcy, teatrolodzy, filozofowie, socjolodzy, psycholodzy. W seminariach wzięli udział reżyserzy i aktorzy. Seria „Dramat polski. Reaktywacja” stała się inspiracją dla twórców teatralnych: w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku doszło do premiery sztuk Ireneusza Iredyńskiego i Mariana Pankowska w opracowaniu tekstowym naszego Zespołu.  

Na serię „Dramat polski. Reaktywacja” składają się następujące tomy:

1. Stanisław Grochowiak, Lęki poranne. Dramaty, wybór i wstęp Anna R. Burzyńska, opracowanie tekstów Anna Szymonik, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2012.
2. Mieczysław Piotrowski, Czerwona piłka. Dramaty, wybór i wstęp Adam Wiedemann, opracowanie tekstów Blanka Mieszkowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2012. 
3. Janusz Krasiński, Krzak gorejący. Dramaty, wybór i wstęp Wanda Zwinogrodzka, opracowanie tekstów Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2013. 
4. Anna Świrszczyńska, Orfeusz. Dramaty, wybór i wstęp Ewa Guderian-Czaplińska, opracowanie teksów Maria Kozyra, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2013. 
5. Ireneusz Iredyński, Kreacja. Dramaty, wybór i wstęp Zbigniew Majchrowski, opracowanie tekstów: Paulina Sieniuć, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2014. 
6. Bogusław Schaeffer, Aktor. Dramaty, wybór i wstęp Artur Grabowski, opracowanie tekstów Anna Szymonik, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2014. 
7. Marian Pankowski, Królestwo. Dramaty, wybór i wstęp Tomasz Chomiszczak, opracowanie teksów Blanka Mieszkowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2015.
8. Roman Brandstaetter, Dzień gniewu. Dramaty, wybór i wstęp Tamara Trojanowska, opracowanie tekstów Barbara Stępniak, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2015. 
9. Jarosław Marek Rymkiewicz, Dwór nad Narwią. Dramaty, wybór i wstęp Tomasz Bocheński, opracowanie tekstów: Blanka Mieszkowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2016.
10. Władysław Terlecki, Krótka noc. Dramaty, wybór i wstęp Ewa Wąchocka, opracowanie teksów: Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2016.
11. Zofia Posmysz, Czy to temat? Dramaty, wybór i wstęp Anna R. Burzyńska, opracowanie tekstów Anna Dżabagina, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2020.
12. Jan Wilkowski, Spowiedź w drewnie. Dramaty, wybór i wstęp Halina Waszkiel, opracowanie tekstów Grzegorz Kowalski, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2020.
13. Jerzy Afanasjew, Tralabomba. Dramaty i scenariusze, wstęp Paweł Stangret, wybór tekstów Tomasz Kaczorowski, opracowanie tekstów Bartłomiej Kuczkowski, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2020.
14. Lidia Amejko, Farrago. Dramaty, wybór i wstęp Jacek Kopciński, opracowanie tekstów Grzegorz Wroniewicz, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2020.
15. Jarosław Abramow-Newerly, Klik-klak. Dramaty, wybór i wstęp Karolina Felberg, opracowanie tekstów Anna Szymonik, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2020.
16. Tomasz Łubieński, Koczowisko. Dramaty, wybór i wstęp Ewa Wąchocka, opracowanie tekstów Bartłomiej Kuczkowski, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2021.
17. Ernest Bryll, Na szkle malowane. Dramaty, wybór i wstęp Tomasz Bocheński, opracowanie tekstów Grzegorz Kowalski, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2021.
18. Władysław Zawistowski, Dobry adres. Dramaty, wybór i wstęp Zbigniew Majchrowski, opracowanie tekstów Anna Szymonik, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2021.
19. Henryk Bardijewski, Mirakle. Dramaty, wybór i wstęp Jarosław Cymerman, opracowanie tekstów Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2023.
20. Jerzy S. Sito, Pasja doktora Fausta. Dramaty, wybór i wstęp Włodzimierz Próchnicki, opracowanie tekstów Barbara Stępniak, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2023.

Ważnym uzupełnieniem serii jest dwutomowa antologia Trans/formacja. Dramat polski po 1988 roku pod redakcją Jacka Kopcińskiego. 

Zamierzamy kontynuować prace nad serią, której dokładniejszą prezentację można znaleźć na stronie Polski Dramat. 

W ramach projektu „Dramat polski. Reaktywacja / Kontynuacja” powstała również Cyfrowa edycja polskiego dramatu powojennego i współczesnego, dostępna na platformie TEI Panorama. Złożyło się na nią dziesięć dramatów: Czapa Janusza Krasińskiego, Orfeusz Anny Świrszczyńskiej, Dwie głowy ptaka Władysława Terleckiego, Ułani Jarosława Marka Rymkiewicza, Misja Henryka Bardijewskiego, Dzień gniewu Romana Brandstaettera, Śmierć białej pończochy Mariana Pankowskiego, Spowiedź w drewnie Jana Wilkowskiego, Łóżko Jerzego Afanasjewa, Przemiana 1999 Lidii Amejko. Edycja cyfrowa jest równoległa do serii wydawniczej, ale z nią nietożsama. Na podstawie odrębnych założeń edytorskich realizuje zadania wychodzące poza zakres edycji papierowej, m.in.: publikowanie w całości wybranych wersji dzieła, prezentowanie przedtekstów dokumentujących proces twórczy, zestawienie dramatu publikowanego z egzemplarzami teatralnymi i dokumentacją wybranego spektaklu teatralnego, umieszczenie w publikacji obszernych kontekstów historycznych, literackich czy teatralnych oraz zaprezentowanie ingerencji cenzorskich. Dodatkowo każdy z wymienionych dramatów w opracowaniu krytycznym znanym z publikacji w serii wydawniczej „Dramat Polski. Reaktywacja” został opublikowany na platformie Nowej Panoramy Literatury Polskiej.

Cyfrową edycję polskiego dramatu powojennego i współczesnego przygotował zespół złożony z edytorów dramatów (Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, Grzegorz Kowalski, Bartłomiej Kuczkowski, Anna Dżabagina, Kamila Łapicka) oraz specjalistów edytorstwa cyfrowego (Bartłomiej Szleszyński, Konrad Niciński, Kajetan Mojsak, Anna Mędrzecka-Stefańska, Agnieszka Szulińska), pod opieką merytoryczną Jacka Kopcińskiego, na podstawie ogólnej koncepcji Agnieszki Kramkowskiej-Dąbrowskiej.