Centrum Humanistyki Cyfrowej Instytutu Badań Literackich PAN

OPERAS Innovation Lab: innowacje w komunikacji naukowej, badania, prototypy

05.08.2021

W trakcie zakończonego w czerwcu projektu OPERAS-P uruchomione zostało laboratorium innowacji, którym w ramach europejskiego konsorcjum OPERAS kieruje Instytut Badań Literackich PAN (IBL PAN).

Główne zadania OPERAS Innovation Lab obejmują badania użytkowników i użytkowniczek – głównie badaczy i badaczek specjalizujących się w humanistyce i naukach społecznych (HS), lecz również innych członków społeczności akademickiej, w tym wydawców, redaktorów i redaktorek naukowych – w celu poznania ich potrzeb w zakresie komunikacji naukowej. Badania pozwalają na projektowanie usług konsorcjum OPERAS w taki sposób, by odpowiadały tym potrzebom i rozwiązywały rzeczywiste problemy. W ramach laboratorium innowacji powstają również prototypy nowych rozwiązań np. dostosowanie koncepcji żywej książki – living book – do potrzeb grup roboczych OPERAS; prace nad innowacyjnymi rozwiązaniami dla edycji cyfrowych w humanistyce.

Chociaż rozmowy o OPERAS Innovation Lab trwały już od jakiegoś czasu, inicjatywa oficjalnie narodziła się w ramach OPERAS-P, dwuletniego projektu, który zakończył się w czerwcu 2021 r. IBL PAN kierował pakietem roboczym nr 6 poświęconym innowacji w komunikacji naukowej dla nauk HS. Badania w OPERAS Innovation Lab dotyczyły różnych jej aspektów: zarządzania otwartą infrastrukturą badawczą, modeli biznesowych dla publikacji w otwartym dostępie, zasad FAIR Data dla HS, wielojęzyczności, pisarstwa naukowego oraz ewaluacji i systemu recenzowania badań i publikacji naukowych.

W sumie zespół przebadał 655 osób (57 z nich udzieliło wywiadów, 134 wypełniło ankiety, a 464 uczestniczyło w warsztatach). W lutym 2021 r. odbyła się trzydniowa konferencja “The Future of Scholarly Communication" współorganizowana przez IBL PAN i konsorcjum OPERAS. Przedstawiono wstępne wyniki badań i zaproszono do dyskusji społeczność akademicką. W seminariach dotyczących najważniejszych problemów związanych z transformacją cyfrową w naukach humanistycznych i społecznych uczestniczyły 342 osoby.

Wyniki prac powstałych w ramach projektu OPERAS-P, w tym raport końcowy “Future of Scholarly Communication. Forging an inclusive and innovative research infrastructure for scholarly communication in Social Sciences and Humanities", który poza podsumowaniem badań przedstawia także rekomendacje dla konkretnych grup zaangażowanych w komunikację naukową – infrastruktur badawczych jak OPERAS, badaczy i badaczek HS, wydawców naukowych, bibliotek, instytucji naukowych, instytucji finansujących badania oraz decydentów politycznych – odnajdą Państwo w repozytorium Zenodo.

Obecnie OPERAS Innovation Lab pracuje nad kolejnymi pomysłami i prototypami usług, które ułatwią przedstawicielom i przedstawicielkom HS sprawniejszą komunikację naukową, ze szczególnym uwzględnieniem edycji cyfrowych.

Marta Błaszczyńska (Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN)

OPERAS na europejskiej liście infrastruktur badawczych

Z ogromnym entuzjazmem zawiadamiamy, że 30 czerwca europejska inicjatywa dla otwartej komunikacji w naukach humanistycznych i społecznych – OPERAS, której członkiem jest IBL PAN, została wpisana na listę Europejskiej Mapy Drogowej Infrastruktur Badawczych z poparciem kilku państw członkowskich, w tym Polski. OPERAS jest jednym z 11 projektów infrastrukturalnych, uznanych w 2021 r.  za kluczowe dla rozwoju i integracji infrastruktury naukowej w Unii Europejskiej.

Europejska Mapa Drogowa Infrastruktur Badawczych to część ESFRI (European Strategy Forum on Research Infrastructure) – strategicznego dokumentu, którego celem jest wzmocnienie integracji naukowej w Unii Europejskiej oraz umiędzynarodowienie dorobku europejskich zespołów badawczych. ESFRI działa od 2002 r. jako niezależna instytucja, którą tworzą krajowi wyżsi urzędnicy ds. nauki lub ich odpowiednicy, reprezentujący ministrów odpowiedzialnych za badania naukowe w danym kraju członkowskim. Projekty wpisane na europejską mapę infrastruktury badawczej można znaleźć tutaj

– Jesteśmy bardzo dumni z tego, że zostaliśmy uznani przez ESFRI za kluczową infrastrukturę badawczą, ale przede wszystkim wiemy, że nakłada to na OPERAS dużą odpowiedzialność – powiedziała Suzanne Dumouchel, współkoordynatorka konsorcjum OPERAS.

Dzięki wpisaniu OPERAS na listę infrastruktur badawczych ESFRI, społeczność działająca na rzecz otwartej cyfrowej komunikacji w humanistyce i naukach społecznych otrzymała potwierdzenie, że prowadzone przez nią działania uznano za istotne na szczeblu europejskim.  

Infrastruktura OPERAS będzie integrować inicjatywy i projekty prowadzone na poziomie krajów członkowskich, dając im większą widoczność i przyczyniając się do umiędzynarodowienia dorobku lokalnych środowisk naukowych. Ten aspekt działalności konsorcjum został doceniony przez ekspertów w polskim ministerstwie, którzy w 2020 roku pozytywnie ocenili starania OPERAS o wpisanie na listę ESFRI, przedstawione przez IBL PAN:

Pankontynentalne zapewnienie dostępu do zgromadzonych danych i do publikacji wydawanych w językach narodowych ma przezwyciężyć fragmentaryzację krajobrazu HS [humanistyki i nauk społecznych]. (...) Dotychczasowa praktyka powoduje bibliometryczne niedoszacowanie publikacji HS. Potrzeba więc nowego modelu komunikacji i nowych narzędzi. Temu ma służyć platforma OPERAS. (Opinia Zespołu ds. Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej w sprawie zgłoszenia OPERAS na "mapę drogową" ESFRI 2021)

Jako członek konsorcjum i partner w dwóch projektach: OPERAS-P i TRIPLE IBL PAN od 2017 r. uczestniczy w tworzeniu infrastruktury badawczej dla nauk HS. 30 czerwca 2021 r. OPERAS zamknął dwuletni projekt OPERAS-P, którego celem było przede wszystkim rozpoznanie potrzeb i stworzenie strategii dla projektów infrastrukturalnych konsorcjum (materiały, raporty i informacje o projekcie tutaj). Od października 2019 r. do marca 2023 r. zespół IBL PAN jest zaangażowany w budowanie serwisu GOTRIPLE, służącego do przeszukiwania wielojęzycznych zasobów humanistyki i nauk społecznych umieszczonych w otwartym dostępie (więcej o projekcie TRIPLE tutaj).

Zespół Centrum Humanistyki Cyfrowej

Nauki humanistyczne i społeczne potrzebują więcej otwartości. (Sprawozdanie ze spotkania "OPERAS-PL – komunikacja w humanistyce i naukach społecznych")

– To, co dzieje się w Centrum Humanistyki Cyfrowej ma olbrzymie znaczenie dla całej humanistyki i nauk społecznych – mówił na spotkaniu “OPERAS-PL – komunikacja w humanistyce i naukach społecznych" prof. Stanisław Filipowicz, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.

17 czerwca Centrum Humanistyki Cyfrowej (CHC) Instytutu Badań Literackich PAN przedstawiło nową inicjatywę OPERAS-PL, skierowaną do nauk humanistycznych i społecznych (HS), która stawia sobie za cel rozwijanie i umiędzynarodowienie polskich czasopism i wydawnictw w otwartym dostępie (OA) oraz upowszechnianie w polskim środowisku naukowym infrastruktury badawczej, budowanej przez europejskie konsorcjum OPERAS. 

Tematem spotkania był stan otwartej komunikacji w HS w Polsce, potrzeby środowiska naukowego związane z transformacją cyfrową oraz działania, jakie powinien realizować OPERAS-PL, aby na te potrzeby odpowiedzieć. Jak podkreślił dr Maciej Maryl, kierownik CHC, pierwszym celem OPERAS-PL jest zbudowanie społeczności osób, zaangażowanych w rozwój otwartej komunikacji naukowej w tychże naukach w Polsce. W spotkaniu wzięło udział ponad 65 gości, przede wszystkim badaczy i badaczek, nauczycieli i nauczycielek akademickich oraz pracowników i pracowniczek bibliotek.

Pełna treść sprawozdania z wydarzenia znajduje się w "Biuletynie Polonistycznym" >>

1 kwietnia 2019, godz. 13: Przyszłość wydawnictw akademickich i komunikacji naukowej. Uwagi do raportu Komisji Europejskiej / otwarte seminarium CHC

Centrum Humanistyki Cyfrowej serdecznie zaprasza na kolejne otwarte seminarium CHC, które odbędzie się w poniedziałek 1 kwietnia 2019 o godzinie 13:00 w sali 144 (Pałac Staszica, Nowy Świat 72).

W styczniu 2019 Komisja Europejska opublikowała raport “Future of scholarly publishing and scholarly communication", który opisuje obecny system komunikacji naukowej – jej mocne i słabe strony – proponując pewną wizję rozwoju. Komisja Europejska zachęca do zgłaszania uwag do raportu, który ma się stać podstawą planowanych przez nią działań. W ramach seminarium CHC porozmawiamy o raporcie i spróbujemy odpowiedzieć na pytania Komisji: jak ma wyglądać komunikacja naukowa w przyszłości i jakie działania należy podjąć, by ta wizja się urzeczywistniła.

Wyniki dyskusji będą stanowiły wkład IBL PAN do dokumentu, który konsorcjum OPERAS przedstawi Komisji Europejskiej w ramach konsultacji.

W załączeniu:

1. Treść raportu

2. Informacje dotyczące konsultacji

Zapraszamy do dyskusji!

Tematy kolejnych seminariów:

• 15 kwietnia: mgr Agnieszka Kochańska, UX na NPLP
  Lato, Sienkiewicz na rydwanie i okruszki chleba. Projektowanie doświadczeń użytkownika w humanistyczno-cyfrowych projektach

• 29 kwietnia: dr Tomasz Umerle, DARIAH-EU WG “Bibliographical Data"

• 6 maja: mgr Marlena Sęczek, O nowym cyfrowym słowniku pisarzy

• 20 maja: Mapy cyfrowe i różne sposoby ich wykorzystania
  dr Bartłomiej Szleszyński, Mapa jako medium w NPLP
  dr Aleksandra Wójtowicz, Mapa jako narzędzie w badaniach geokrytycznych i interdyscyplinarnych
  mgr Mariola Wilczak, Mapa jako narzędzie w projekcie "Geopolonistyka"

• 17 czerwca: dr hab. Marek Troszyński, Lista frekwencyjna twórczości Juliusza Słowackiego i Cypriana Norwida – metodologia, podobieństwa i różnice

2 czerwca (czwartek) 2022, godz. 12.00-13.30, platforma Zoom: Cyfrowa kartografia literatury - trzecie seminarium z cyklu "Nowa Panorama Literaturoznawstwa Cyfrowego"

Wybrane problemy:

• Mapy w pracy edytorskiej historyka i literaturoznawcy

• Mapy jako narzędzie narracyjne

• Mapy w edycji naukowej i mapy jako obiekt w edycji naukowej

• Czy i jak cytować mapę?

• Mapy niekartograficzne

Słowo wstępne wygłoszą dr Konrad Niciński i mgr Agnieszka Zalotyńska. Spotkanie poprowadzi dr hab. prof. IBL PAN Bartłomiej Szleszyński.
Osoby zainteresowane udziałem prosimy o wiadomość na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Dzień przed seminarium wyślemy bezpośredni link do spotkania.
Uwaga! Część plenarna (przywitanie, słowo wstępne) zostanie nagrana i umieszczona na kanale YouTube zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej.
Dyskusja z osobami uczestniczącymi nie będzie nagrywana.

Podpisanie umowy ramowej o współpracy między IBL PAN a Międzynarodowym Stowarzyszeniem Studiów Polonistycznych

Celem umowy zawartej 23 lutego 2016 roku między IBL PAN a Międzynarodowym Stowarzyszeniem Studiów Polonistycznych jest ścisła współpraca przy wspólnych projektach dotyczących polonistyki zagranicznej, szczególnie przy rozwoju "Biuletynu Polonistycznego" jako platformy służącej środowisku polonistycznemu w kraju i za granicą.

Raport z badania potrzeb ukraińskich naukowców na emigracji

Maciej Maryl i Magdalena Wnuk z IBL PAN brali udział w pracach zespołu, który przeprowadził ankietę wśród ukraińskich naukowców i opublikował właśnie wnioski w raporcie Beyond Resilience: Professional Challenges, Preferences, and Plans of Ukrainian Researchers Abroad. Raport dostarcza informacji na temat wyzwań zawodowych i preferencji dotyczących wsparcia ukraińskich naukowców, którzy opuścili Ukrainę w następstwie rosyjskiej inwazji z 24 lutego 2022 roku. Wyniki badania mają służyć jako wskazówki do planowania programów wsparcia przez instytucje akademickie i finansujące. Przybliżają wiedzę o sytuacji ukraińskich naukowców, dostarczając informacji o ich profilu demograficznym, dyscyplinie i etapie kariery, a także o szczególnych wyzwaniach zawodowych i życiowych, z którymi się zmagają. W obliczu bardzo niepewnej sytuacji ukraińscy uczeni wykazują się dużą zaradnością i siłą tak w życiu osobistym, jak i zawodowym, jednocześnie troszcząc się o przyszłość swoich macierzystych instytucji i powojenną odbudowę ukraińskiego systemu nauki.

Badanie ma charakter eksploracyjny i opiera się na 619 odpowiedziach udzielonych przez przedstawicieli i przedstawicielki ukraińskiego środowiska naukowego na emigracji od końca czerwca do początku września 2022 roku.

Oferta pracy: PHP Full Stack Developer – specjalist(k)a ds. systemów discovery

Instytut Badań Literackich PAN poszukuje PHP Full Stack Developera w ramach projektu "Cyfrowa Infrastruktura Badawcza dla Humanistyki i Nauk o Sztuce DARIAH-PL" (Program Operacyjny Innowacyjny Rozwój).
Treść ogłoszenia (w formacie .pdf) >>

Zaproszenie na konferencję OPERAS “The Future of Scholarly Communication", 24-26 lutego 2021

Zapraszamy na konferencję “The Future of Scholarly Communication" organizowaną przez międzynarodowe konsorcjum OPERAS, która odbędzie się online w dniach 24-26.02.2021 i będzie poświęcona omówieniu wyników badań podjętych w ramach grupy roboczej WP6 (Innovation) projektu OPERAS-P. 

W ciągu trzech dni (24-26 lutego 2021 r.) odbywać się będą dziennie dwa panele, podczas których zespół badawczy będzie prezentował wyniki swoich badań i zbierał informacje zwrotne od zaproszonych ekspertów i publiczności.

Szczegółowe informacje w "Biuletynie Polonistycznym" >>

OPERAS Scientific Advisory Committee – zaproszenie do udziału w naborze

OPERAS tworzy naukowy komitet doradczy i zaprasza do niego badaczy, wydawców, bibliotekarzy, inżynierów, którzy są ekspertami w jednym lub kilku z poniższych tematów: nauki społeczne i humanistyczne, komunikacja naukowa, otwarta nauka, infrastruktura cyfrowa.
Scientific Advisory Committee będzie niezależnym organem, w skład którego wejdzie od 5 do 10 ekspertów, udzielającym rad i zaleceń zgromadzeniu wykonawczemu OPERAS w zakresie obecnych i przyszłych projektów etycznych, naukowych i technicznych, jak również działań w ramach systemu OPERAS.
OPERAS oferuje:
- różnorodne, ambitne i interesujące zadania realizowane wspólnie z europejskimi i międzynarodowymi ekspertami;
- ciekawe dyskusje i podejmowanie decyzji w atmosferze współpracy;
- możliwość kształtowania przyszłości otwartej nauki dla nauk humanistycznych i społecznych w Europie.
Rekrutacja jest otwarta zarówno dla osób na wczesnym etapie kariery zawodowej, jak i dla doświadczonych specjalistów i naukowców. Przy wyborze kandydatów dąży się do zapewnienia równowagi płci.
Ostateczny termin składania zgłoszeń: 25 czerwca 2020 r.
Szczegółowe informacje: https://operas.hypotheses.org/4129