Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

dr, adiunkt
Pracownia Literatury II połowy XIX wieku
Zespół Edytorstwa Naukowego Tekstów II poł. XIX. wieku

e-mail: agnieszka.babel@ibl.waw.pl; zbotl@ibl.waw.pl
tel.: (22) 657 28 76
dyżury: środa 10.00–14.00

ORCID: 0000-0002-1821-9399

Główne kierunki zainteresowań naukowych

Historia literatury pięknej i użytkowej końca XVII i XIX wieku,
historia obyczaju (norma obyczajowa i jej łamanie),
edytorstwo tekstów dawnych i dziewiętnastowiecznych.

Wybrane publikacje

Monografie

Skandal, gafa, prowokacja. Obraz normy obyczajowej i jej naruszania w polskie powieści drugiej połowy XIX wieku. Warszawa 2014.
Muza z warząchwią. Szkice o literaturze i kulinariach. Warszawa 2004.

Rozprawy i artykuły naukowe

[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] (E-)manufaktura „Napisu”. Tradycyjne czasopismo naukowe w epoce internetu. „Sztuka Edycji” 2023 nr 1.
Strategie budowania intymności – pierwsze listy Felicjana Medarda Faleńskiego i Marii Trębickiej. „NAPIS” 2022 nr 28: Przestrzenie intymności.
Listy Marii Trębickiej i Felicjana Faleńskiego. „NAPIS” 2022 nr 28: Przestrzenie intymności [oprac. edytorskie].
„Za bardzo meta”, czyli gry z konwencją, fikcją i rzeczywistością w serialu „Castle”. W: Powieści realistycznej życie po życiu. O fenomenie współczesnych seriali. Gdańsk 2022.
Obraz konfederacji barskiej w Wielkopolsce w literaturze ulotnej tego okresu. W: W Wielkopolsce i nie tylko. Materiały z konferencji „Za wiarę i wolność”. W 250. rocznicę konfederacji barskiej. Poznań 2022.
The art of breaking up. Infelicitous engagements in Polish novels and memoirs from the turn of the 20th century. Tłum. J. Wosik, M. Jaros. „NAPIS”: Inscription. An Anthology 1. Special issue in English, 2022.
„Ameryki już mam dosyć”. Wielka Wystawa Światowa w Chicago (1893) w świetle listu Walerego Brochockiego do Marii Faleńskiej. „Sztuka Edycji” 2022 nr 1 [artykuł z opracowaniem edytorskim tekstu].
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] „Przekreśl albo nie wydrukuję”. Autograf fragmentu „Pana Graby” jako dokument warsztatu pisarskiego młodej Elizy Orzeszkowej i relacji autorki z redaktorami w świetle jej korespondencji z Józefem Sikorskim. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FF – Philologiae” 2021 nr 39: Teksty i ich genezy. Zob. link .
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] Zachowany fragment autografu Pana Graby Elizy Orzeszkowej. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FF – Philologiae” 2021 nr 39: Teksty i ich genezy [oprac. edytorskie]. Zob. link.
Moda i styl życia. W: „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876. Teksty, analizy, komentarze, Seria I: Pozytywiści, idee, programy, Tom 3: Literatura i życie, Część 2. Białystok 2020.
Europa przed sądem. „Przegląd Tygodniowy” o problemach epoki („A propos Tisza-Eszlarskiego procesu”, 1883). W: Pozytywiści warszawscy. „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876. Seria II: Świat, Europa, Polska. Białystok 2020.
Self-made man. Eksperyment amerykański Henryka Sienkiewicza. W: Sienkiewicz ponowoczesny. Warszawa 2019; wersja angielska: Self-made man. Henryk Sienkiewicz’s American Experiment. In: Postmodern Sienkiewicz. Warszawa 2019. Zob. link.
Magia, parodia, cenzura. „Poniedziałek zaczyna się w sobotę” Arkadija i Borisa Strugackich – przekłady polskie wobec oryginału. „NAPIS” 2018 nr 24: Nie tylko wiersz, nie tolko roman. Literatura polska i rosyjska w kontekście gatunków literackich.
Siedem kartek, siedem nieszczęść. Fragmenty dziennika Marii z Trębickich Faleńskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej – wstęp historyczny z edytorskim opracowaniem tekstu. „NAPIS” 2017 nr 23: List jako szczególny gatunek literacki.
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] Bolesław Prus w przypisach i przypiskach. Studium przypadku. „Sztuka Edycji” 2017 nr 12: Filozofia przypisu.
Ulotne jak dym? Kryptoreklama i przemiany obyczajów – o kampanii Polskiego Monopolu Tytoniowego na łamach „Kobiety Współczesnej” w latach 1931–1932. „NAPIS” 2016 nr 22: Warunkiem trwałości jest przemiana. Parafrazy, kontynuacje i aluzje literackie.
Znak, którego nie ma. Przemilczenie, zaniechanie, brak w obyczajowości II połowy XIX wieku. W: Wiktorianie nad Tamizą i nad Wisłą. Warszawa 2016.
„Dla społeczeństwa – przez żołądek”. Bolesław Prus: smakosz, kronikarz i pozytywista. W: Bolesław Prus – mieszkaniec, kronikarz i pisarz Warszawy. Warszawa 2016.
„Anioł z patentem” i dzielna lekarka – ewolucja obrazu kobiety uczonej na łamach „Przeglądu Tygodniowego” w latach 1866-1875. W: Pozytywiści warszawscy: „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Seria I. Studia, rewizje, konteksty. Białystok 2015.
Kłopoty z Deotymą. „NAPIS” 2015 nr 21: Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura.
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] W poszukiwaniu pierwowzoru Wokulskiego. Między prawdą a fikcją – wspomnienia rodzinne Leokadii Korwin-Pawłowskiej. W: Realiści – realizm – realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa. Warszawa 2013.
Powstanie od kuchni. Motywy kulinarne w literaturze pięknej i wspomnieniowej dotyczącej powstania styczniowego. „LiteRacje. BOYówka kulturalna” 2013 nr 2 [29].
Rodzinne oswajanie traumy. Anegdota, humor, bagatelizowanie jako strategie opowiadania o walce i zesłaniu we wspomnieniach o powstaniu 1863 r. „NAPIS” 2013 nr 19: Album rodzinny z traumą w tle.
Sztuka zrywania. Niefortunne narzeczeństwa w polskiej powieści i wspomnieniach końca XIX i początku XX w. „NAPIS” 2012 nr 18: Tabu i wstyd.
Jawne paragrafy i ukryte obyczaje. O niektórych zapomnianych realiach w polskiej powieści dziewiętnastowiecznej. „NAPIS” 2011 nr 17: Jawne i ukryte w literaturze i kulturze.
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] Między metryczką a przypisem. Doświadczenia edytorów „Literatury konfederacji barskiej”. „Wiek Oświecenia” 2011 t. 27: O edytorstwie źródeł osiemnastowiecznych.
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] „Kodeks światowy” i „towarzyskie nieprzyzwoitości”. Zakazy i nakazy w polskich dziewiętnastowiecznych poradnikach savoir-vivre’u. „NAPIS” 2009 nr 15: Umysły zniewolone. Literatura pod presją.
Żart i autoironia w wybranych polskich wspomnieniach z dziewiętnastego wieku. „NAPIS” 2008 nr 14: Krzywe zwierciadło na gościńcu. Literacka satyra, karykatura, groteska.
Panny w podróży. Podróże we wspomnieniach z lat dziewczęcych z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. W: Podróż i literatura 1864–1914. Warszawa 2008.
Mieszczucha życie codzienne według Gabrieli Zapolskiej. W: Codzienność w literaturze XIX (i XX wieku). Od Adalberta Stiftera do współczesności. Opole 2007.
Zaproszenia ślubne z końca XIX i początku XX wieku jako zwierciadło przemian obyczajowych. „Prace Polonistyczne” 2006 t. II.
Natura i osobliwości biletu wizytowego. Uwagi o zbiorze wizytówek w papierach Władysława Smoleńskiego. „NAPIS” 2004 nr 10.
Zjednoczenie przeciwieństw i archetyp Cienia. Bohater romantyczny a bohater powieści fantasy. „ALBO albo. Problemy psychologii i kultury" 2001 nr 3.

Recenzje

recenzja popularnonaukowej książki M. Piątkowskiej Bolesław Prus. Śledztwo biograficzne, Znak, Kraków 2017. „Tygodnik Powszechny” 2018 nr 4.
[wraz z A. Grabowską-Kuniczuk] Bolesław Prus: pisarz nowoczesny (pod red. Jakuba A. Malika, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009). „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2010 R. III (XIV).
recenzja tomu pokonferencyjnego Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX. „Pamiętnik Literacki" 2003 z. 4.

Prace edytorskie i redakcyjne

K. Stanny, T. Wilbik: Janusz Stanny w królestwie ilustracji. Warszawa 2024 [współredakcja].
Bolesław Prus. Pisma wszystkie. Powieści: Przemiany.Warszawa-Lublin 2019 (oprac. edytorskie, wstęp i redakcja – wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk).
Bolesław Prus, Humoreski, nowele, opowiadania. Tom IV: 1876–1877; Tom V: 1878–1879. Warszawa-Lublin 2016 (redakcja tomu V, autorstwo opracowania 3 nowel: Poznać siebie trudno, Straszna noc, Norcio i Plunio; współautorstwo opracowania 3 nowel – wspólnie z I. Poniatowską: Nowe prądy, Wielki los, Szkatułka babuni).
Bolesław Prus. W Warszawie. Wybór z „Kronik”. T. 1–3. Warszawa 2013 (oprac. i redakcja, wspólnie z A. Grabowską-Kuniczuk).
[wraz z A. Kowalczykową] Leksykon „Lalki”. Warszawa 2011 [współredakcja, autorstwo kilkunastu haseł].
Literatura konfederacji barskiej (dialogi, wiersze, proza narracyjna). Współredakcja całości czterotomowej edycji. Warszawa 2005–2009 (t. 1: Dramaty, Warszawa 2005, t. 2: Dialogi, 2005; t. 3: Wiersze. Warszawa 2008, t. 4: Silva rerum, Warszawa 2009) [opracowanie merytoryczne i filologiczne kilkudziesięciu tekstów do antologii]
Żywioł słowa. Literatura i jej formy mówione. Warszawa 2007 [współredakcja].

Ponadto
współredakcja roczników czasopisma „Napis" (nr 14-30) oraz numerów specjalnych „Inscription. An Anthology” 1 i 2.

Ważniejsze prace w przygotowaniu

Obecnie zajmuje się opracowaniem edytorskim listów narzeczeńskich Felicjana Medarda Faleńskiego i Marii Trębickiej.

Udział w życiu naukowo-organizacyjnym

Od 1998 członkini Pracowni Literatury Okolicznościowej i Użytkowej Instytutu Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego (sekretarz Pracowni);
Od 2000 członkini Zespołu Badań Obszarów Trzecich Literatury, afiliowanego przy Instytucie Badań Literackich PAN;
Od 2004 członkini redakcji rocznika naukowego „NAPIS. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej" (od 2017 – sekretarz redakcji).

Członkini komitetów organizacyjnych konferencji

W soczewce. Wybrane aspekty wizualności w kulturze XIX wieku – Siedlce, 29-30 maja 2014.
Sekrety Orzeszkowej – Warszawa, 8-10 listopada 2010.
Jawne i ukryte w literaturze i kulturze – Warszawa, 17-19 maja 2011.

Członkini projektów badawczych

Rok Prusa pod patronatem UNESCO (2012).
Słownik polskiej krytyki literackiej XIX wieku. 1764–1918 (cz. 1. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, kier. prof. dr hab. M. Strzyżewski, grant NCN nr 3191/B/H03/2009/37, lata 2009-2012; cz. 2. Hasła osobowe, kier. prof. dr hab. T. Kostkiewiczowa, grant NPRH nr 11H 17 0213 85, lata 2018–2022).
„Spojrzenie z ukosa...”. Kultura i literatura rosyjska oczami Polaków (na materiale czasopism polskich okresu międzywojennego). Opracowanie bibliograficznej internetowej bazy danych wraz z kolekcją wybranych publikacji pełnotekstowych (kier. dr A. Sobieska, grant NCN 2013–2018).
Sienkiewicz ponowoczesny – laboratorium cyfrowe (kier. dr B. Szleszyński, grant NPRH nr 2aH 15 0195 83, lata 2016–2018).
Edycja krytyczna pism wszystkich Bolesława Prusa (cz. 1, kier. prof. dr hab. B. Obsulewicz-Niewińska, grant NPRH nr 11H 11 024680, lata 2012–2017).
„Dzieła zebrane” (cz. I) i „Listy zebrane” Elizy Orzeszkowej. Edycja krytyczna, (kier. dr I. Wiśniewska, grant NPRH nr 11H 18 0012 87, lata 2020–2025).

Inne

Od 2024 roku należy do oddziału warszawskiego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza oraz Sekcji Autorów Dzieł Naukowych Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.
W 2023 roku w związku z Narodowym Czytaniem 2023: „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej brała udział w audycjach i programach popularyzujących wiedzę o życiu i twórczości pisarki.
Od 2014 roku regularnie uczestniczy w Festiwalu Nauki (wykłady i warsztaty dotyczące obrazu XIX wieku w kulturze popularnej), od lat – w Olimpiadzie Polonistycznej.

Agnieszka Bąbel