kierownik: dr Magdalena Piskała
grant NCN (2012/05/B/HS2/04/124)
na lata 2013-2016
Celem projektu jest opracowanie monografii łacińskojęzycznego herbarza Orbis Polonus dominikanina Szymona Okolskiego. Utwór ten nie był dotąd przedmiotem pogłębionych analiz filologicznych, choć jest to dzieło w historii polskiego piśmiennictwa wyjątkowe. Wydawany w latach 1641-1645 tekst jest herbarzem specyficznym: łączy treści heraldyczno-genealogiczne z ujętym w osobne podrozdziały wywodem tłumaczącym symbolikę znaków herbowych wraz z wykładem etycznym oraz elementami panegirycznymi. Proponowane studia mają na celu przedstawienie pracy Okolskiego nie tyle z perspektywy XVII-wiecznej heraldyki czy genealogii, ile jako dzieła literackiego przy uwzględnieniu możliwie szerokiego tła piśmiennictwa europejskiego, w tym kompendiów wiedzy z historii, heraldyki, symboliki, ikonologii, emblematyki, teologii, nauk przyrodniczych, a przede wszystkim utworów poetyckich i pism autorów starożytnych, które stanowiły lekturę Okolskiego i naturalny kontekst, a nierzadko i materię herbarza. Ujęcie literaturoznawcze wymaga, by spojrzeć na Orbis Polonus nie w oderwaniu, lecz w porównaniu z pozostałym dorobkiem dominikanina, sprawdzić zależności między kształtem heraldycznego kompendium a konceptycznymi kazaniami okolicznościowymi, które również tworzył, przyjrzeć się wpływowi Zakonu Kaznodziejskiego na wymowę pisarstwa Okolskiego, w tym na proponowany przezeń model życia cnotliwego, pojęcie powinności obywatelskich i wojny sprawiedliwej. Analiza zakłada też spojrzenie na dzieło z perspektywy założeń autora, który nie tylko pragnął, by herbarz stał się kompendium ułatwiającym tworzenie tekstów okolicznościowych, ale i służył promowaniu polskich rodzin szlacheckich w Europie, co miało wpływ na wybór języka, nacisk na erudycyjność oraz rozbudowaną warstwę symboliczną tekstu.