Wykłady - dr hab. Marek Bieńczyk, prof. IBL PAN
Marek Bieńczyk: Katastrofa lizbońska a zapaść metafizyczna. (Wykłady mistrzowskie IBL PAN)
Profesor Marek Bieńczyk opowiada o trzęsieniu ziemi w Lizbonie w roku 1755, najistotniejszej katastrofie naturalnej w dziejach do czasu pandemii w roku 2020.
Jakie reakcje wywołało w ówczesnej Europie, jak interpretowali je Wolter, Rousseau i inni wybitne umysły tamtych czasów?
Wykłady - dr hab. Małgorzata Ciszewska, prof. IBL PAN
Jana Kochanowskiego "Przy pogrzebie rzecz"
Przy pogrzebie rzecz to jedyna znana oracja Jana Kochanowskiego i najstarsza znana pogrzebowa oracja szlachecka. Wykład przedstawia propozycję odczytania tekstu przez pryzmat staropolskiej obrzędowości funeralnej i rodzimej tradycji gatunku mowy wygłaszanej w imieniu rodziny zmarłego (oratio nomine consanguineorum / oratio gratiarum actoria) stanowiącej odpowiedź na kondolencję od gości.
Zakres wykładu: antyczne mowy pogrzebowe (epitaphios logos i laudatio funebris), trzy rodzaje retoryczne (sądowy, doradczy, pokazowy), pogrzeb staropolski (pompa funebris, portret trumienny, castrum doloris, archimimus, pogrzeb ubogi i pogrzeb wystawny, scenariusz pogrzebu), analiza tekstu mowy: egzordium (wstęp o charakterze refleksyjno-filozoficznym), confirmatio (pochwała zmarłego brata), peroratio (dziękowanie), literatura użytkowa a literatura piękna.
W wykładzie wykorzystano:
- tekst z edycji: Jan Kochanowski, Fragmenta (seria: Jan Kochanowski, Dzieła wszystkie. Wydanie sejmowe. Tom V – w druku)
- skan: Jan Kochanowski, Fragmenta albo pozostałe pisma Iana Kochanowskiego. W Krakowie, W Drukarni Łazarzowey, Roku Pańskiego 1590. Egzemplarz ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, sygn. VIII-XVI.323 adl. (on-line: http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83119&from=publication).
Skąd się biorą wiersze w podręcznikach?
Wykład poświęcony jest zagadnieniom edytorskim. Na przykładzie "Sonetu I" ("O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego") Mikołaja Sępa Szarzyńskiego pokazano, jak bardzo zmienia się interpretacja tekstu w zależności od wydania (edycji).
Zakres tematyczny: Intencja autorska, czyli: co poeta miał na myśli? Redakcja i autoryzacja "Dziadów" (cz. II i cz. IV) Adama Mickiewicza: puch marny czy boski diabeł? Halina z roztargnienia. Kłopoty z autografem Juliusza Słowackiego, czyli o tym, że nawet wielcy poeci miewali paskudne pismo i co z tego wynika. Losy autografów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Pierwodruk. Przecinek zmienia znaczenie! Porównanie 3 wydań, czyli o co chodzi z nędzą i jędzą? Wpływ objaśnień na interpretację, czyli o tym, że z jednego utworu można wyczytać kilka różnych wierszy.
Wykłady - dr Krzysztof Gajewski
"W pustyni i w puszczy" z perspektywy krytyki postkolonialnej
Celem wykładu jest zaproponowanie nowego odczytania powieści Henryka Sienkiewicza pt. "W pustyni i w puszczy". Odczytanie owo zostało zainspirowane krytyką postkolonialną. Na wstępie zostanie przybliżona biografia pisarza, w szczególności jego podróż do Afryki, a także jego twórczość i miejsce w literaturze polskiej. Następnie w kilku słowach zostaną omówione wybrane pojęcia i tezy krytyki postkolonialnej. Kilka słów zostanie poświęconych koncepcji orientalizmu w ujęciu Edwarda Saida. W dalszej części wykładu zaprezentowana zostanie krótka analiza powieści: sposobu konstrukcji świata przedstawionego, jego czasoprzestrzeni oraz postaci go wypełniających. Jak się okaże, fikcyjne przygody Stasia i Nel przecinają z realnymi, dramatycznymi zdarzeniami, które mają miejsce w Afryce Centralnej w połowie lat 80. XIX wieku. Historia jest tylko tłem, a jej przerażająca prawda ujawnia się incydentalnie, półgębkiem, gdzieś na poboczu tekstu.
Wykłady - dr hab. Grzegorz Marzec, prof. IBL PAN
Wprowadzenie do teorii narracji
Wykład opowiada o różnych sposobach prezentowania świata przedstawionego w utworach narracyjnych, a także definiuje podstawowe typy narracji. Za punkt wyjścia przyjmuje się tutaj, że narracja nie jest niewidocznym, przezroczystym medium, i że wobec tego zawsze należy pytać o pozycję narratora, jego punkt widzenia czy światopogląd. Autor odwołuje się do klasycznych tekstów, takich jak "Lalka" Prusa, "Nad Niemnem" Orzeszkowej, "Czerwone i czarne" Stendhala, "Komu bije dzwon" Hemingwaya, "Pan Tadeusz" Mickiewicza, "Szkice węglem" Sienkiewicza, "Pani Bovary" Flauberta czy "Wysokie okno" Chandlera.
Wykłady - dr hab. Krzysztof Mrowcewicz, prof. IBL PAN
Inny Kochanowski
Tematem wykładu jest Kochanowski jako artysta, świadomy nie tylko swojej kreacyjnej mocy, ale także ceny, którą za nią płaci. Twórczość poety zostaje skonfrontowana z antycznymi mitami o pierwszych artystach. Autor wykładu eksponuje ciemne, pesymistyczne wątki w twórczości Kochanowskiego. Opiera się przy tym zarówno na "Fraszkach" i "Pieśniach" jak i "Trenach". Przeprowadza także oryginalną analizę "Odprawy posłów greckich", zwracając uwagę na dwuznaczność postaci Antenora.
Cztery Sępowe sonety
Autor analizuje cztery sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (I, II, IV i V), pokazując ich wspólnotę artystyczną i ideową. Próbuje również odnaleźć w tekstach staropolskiego poety treści uniwersalne, bliskie czytelnikowi z XXI wieku.
Wykłady - dr hab. Joanna Partyka, prof. IBL PAN
Co się kryje w przysłowiach staropolskich? – o funkcjach przysłów w kulturze
Intuicja dość dokładnie podpowiada nam, co to jest przysłowie. Posługujemy się nim w mowie potocznej, znajdujemy w literaturze pięknej, czasem udaje się wyłuskać je z tekstów przemówień sejmowych albo też dostrzec na billboardach. Dziś nie traktujemy przysłów poważnie, choć są "mądrością narodów", podczas gdy w dawnych wiekach uczono przysłów w szkole. Może zatem warto im się przyjrzeć okiem badacza kultury dawnej po to, by odpowiedzieć na pytanie, jakie społeczne i kulturowe potrzeby zaspokajała ta mała forma literacka. Co się kryło w przysłowiach staropolskich? A dziś – po co nam przysłowie?
Wykłady - dr hab. Piotr Sobolczyk
Wprowadzenie do poezji Mirona Białoszewskiego (cz. I)
Wykład wprowadza w podstawowe tematy poezji Mirona Białoszewskiego w jej pierwszej fazie. Wstępnie zostaje zarysowana cezura dzieląca tę poezję na "do Pamiętnika z powstania warszawskiego" i "po Pamiętniku z powstania warszawskiego". Ukazana zostaje droga Białoszewskiego od najwcześniejszego zachowanego wiersza okupacyjnego z 1943 (dostępnego obecnie w tomie ineditów) ku debiutowi książkowemu. Wspominane są konwencje literatury socrealistycznej, do których Białoszewski nie pasował, jego problemy zawodowe w "Świecie Młodych", skutkujące bezrobociem, współstworzenie Teatru na Tarczyńskiej oraz zapoznanie z Arturem Sandauerem, który następnie umożliwił "powtórny" debiut prasowy poecie w ramach słynnej "Prapremiery Pięciu Poetów". Następnie omówione są podstawowe konwencje i style poetyckie w debiutanckich "Obrotach rzeczy", mitologizacja ludowej religijności i miasteczek rzeszowszczyzny, mitologia warszawskich i podwarszawskich subkultur, "poezja rzeczy" (codziennych).
Wprowadzenie do poezji Mirona Białoszewskiego (cz. II)
W drugiej części wykładu omówione są trzy tomy poezji Białoszewskiego po debiutanckich "Obrotach rzeczy". Kolejny tom "Rachunek zachciankowy" daje wgląd w koncepcję "poezji lingwistycznej". Przy okazji tomu "Mylne wzruszenia" poruszony jest temat abulii, depresji i medytacji powiązanych z leżeniem w łóżku, a tu także definicja gatunku epigramat oraz nawiązanie Białoszewskiego do św. Jana od Krzyża. Przy okazji tomu "Było i było" omówiona jest droga Białoszewskiego ku prozie, wprowadzenie żywiołu para-dziennikowego i zaburzenie tradycyjnej poetyckiej hierarchii tematów, wreszcie ucodziennienie języka, prowadzące do wypracowania właściwego sposobu opowiedzenia powstania warszawskiego.
