Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
tel.:(22) 826-99-45, 6572-895
e-mail: 
sekretariat@ibl.waw.pl

Dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN
dr hab. Grzegorz Marzec, prof. IBL PAN

Zastępca Dyrektora ds. Ogólnych i Wydawniczych
dr Dorota...

IBL dla szkół

     Instytut Badań Literackich działa od roku 1948 roku. To tutaj powstały najważniejsze serie historycznoliterackie: Historia literatury polskiej pod redakcją Kazimierza Wyki, Vademecum Polonisty pod redakcją Janusza Sławińskiego, a w nim seria s...

Projekt "OZwRCIN"

W dniu 1.08.2018 r. Biblioteka Instytutu Badań Literackich PAN rozpoczęła realizację trzyletniego projektu pn. Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych (OZwRCIN) w ramach trzeciego konkursu Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, oś II E-administracj...

Szkoła Historycznego Dokumentu Filmowego

Celem kursu jest przygotowanie uczestniczki i uczestników do samodzielnej realizacji projektów filmowych i audiowizualnych w oparciu o różne materiały archiwalne. Kurs ma za zadanie rozbudzić świadomość audiowizualną, poszerzyć kontakt z h...

Aktualności

Konkurs dla młodych badaczy w projekcie digitalizalizacyjno-bibliograficznym „Zintegrowana Baza Bibliograficzna eZBB IBL PAN - kontynuacja projektu”.

02.11.2023

Instytut Badań Literackich PAN ogłasza otwarty konkurs dla młodych badaczy – wykonawców merytorycznych w projekcie digitalizalizacyjno-bibliograficznym „Zintegrowana Baza Bibliograficzna eZBB IBL PAN – kontynuacja projektu”.

W projekcie pozostało jeszcze jedno miejsce. Zachęcamy do wzięcia udziału.

>> Ogłoszenie w pliku w formacie pdf.

Konkurs na stanowisko adiunkta w Zespole Badań nad Literaturą Zagłady

10.10.2023

Logo IBLInstytut Badań Literackich PAN ogłasza otwarty konkurs na pracownika naukowego na stanowisko adiunkta w Zespole Badań nad Literaturą Zagłady.

 

>> Ogłoszenie w pliku w formacie pdf.

Listy kondolencyjne w związku ze śmiercią prof. Michała Głowińskiego

06.10.2023

Pogrzeb prof. Michała Głowińskiego

03.10.2023

 Nekrolog

 


 

Ostatnie pożegnanie Profesora Michała Głowińskiego odbędzie się 13 października 2023 r. na Cmentarzu Północnym w Warszawie. Uroczystości rozpoczną się w Domu Pogrzebowym (sala B) o godzinie 14.30. Po czym nastąpi odprowadzenie do grobu rodzinnego.

 


 

29 września zmarł prof. Michał Głowiński

30.09.2023

Michał GłowińskisZ wielkim smutkiem żegnamy Profesora Michała Głowińskiego (1934 – 2023), wybitnego literaturoznawcę, prozaika, autora fundamentalnych prac z zakresu historii i teorii literatury, badacza dyskursów politycznych. Autora tomów prozy autobiograficznej i wspomnieniowej. Profesora nauk humanistycznych, od 1958 związanego z Instytutem Badań Literackich PAN. Przez lata kierował w nim Pracownią Poetyki Historycznej, był członkiem Rady Naukowej Instytutu (także jej przewodniczącym), Członkiem redakcji Pamiętnika Literackiego, odpowiedzialnym m.in. za dział przekładów, współpracownikiem Komitetu Głównego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Był też członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności. Laureatem wielu nagród i wyróżnień za wybitną pracę naukową oraz twórczość prozatorską. Czterokrotnym Doktorem Honoris Causa. Wykładowcą i promotorem licznych prac doktorskich. Jego wkład w humanistykę polską jest nie do przecenienia.

Dyrekcja, Rada Naukowa i Pracownicy IBL PAN. 

 

Michał Głowiński
Urodzony 4 listopada 1934 w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego; syn Henryka Głowińskiego, urzędnika, i Felicji z Rozenowiczów. W czasie okupacji niemieckiej przebywał wraz z rodziną początkowo w getcie w Pruszkowie, a po jego likwidacji w getcie warszawskim. W styczniu 1943 po ucieczce z getta (dzięki pomocy Ireny Sendlerowej) ukrywał się wraz z matką w Radziwiłłowie pod Skierniewicami. Następnie został umieszczony w klasztorze sióstr felicjanek w Otwocku. Krótko przebywał też w domu zakonnym w Czersku pod Górą Kalwarią i w zakładzie wychowawczym Dom księdza Boduena w Warszawie, skąd został przeniesiony do sierocińca prowadzonego przez siostry Służebniczki Najświętszej Marii Panny w Turkowicach pod Hrubieszowem. W 1945 powrócił do Pruszkowa, gdzie ukończył Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza. Od 1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1955 uzyskał magisterium. Debiutował w 1954 recenzją utworu dramatycznego Adolfa Rudnickiego pt. Manfred, opublikowaną w „Życiu Literackim” (nr 38). W 1955-58 jako stypendysta UW pracował naukowo w Katedrze Teorii Literatury pod kierunkiem prof. Kazimierza Budzyka. Równocześnie rozwijał działalność krytycznoliteracką, recenzując głównie tomy poezji m.in. nadal w „Życiu Literackim” i „Twórczości” (1955-62). W 1958 został asystentem w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN). W 1961 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka (promotor prof. K. Budzyk). Następnie od 1962 był adiunktem w Pracowni Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej (od 1967 Pracownia Poetyki Historycznej). W 1963 został członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W pracy naukowej zajął się teorią literatury (m.in. problemami współczesnej funkcji tradycji literackiej, narracją powieściową, językiem poetyckim, komunikacją literacką, stylami odbioru, a w późniejszych latach także problematyką komunistycznej propagandy) oraz historią literatury XX w. W 1967 habilitował się na podstawie rozprawy pt. Cykl studiów z historii i teorii polskiej powieści, a w 1969 otrzymał stanowisko docenta. W tymże roku został członkiem komitetu redakcyjnego „Pamiętnika Literackiego” (redaktor działu przekładów), w którym publikował artykuły od 1967 (z przerwami). W 1971-91 kierował Pracownią Poetyki Historycznej IBL. Od 1972 przewodniczył Komitetowi Redakcyjnemu serii wydawniczej Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN Rozprawy Literackie. Studia, artykuły i recenzje publikował m.in. w „Literaturze” (1972-76), „Nurcie” (1973-78) i „Tekstach” (od 1973). Od 1973 uczestniczył w pracach Komitetu Głównego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego przy IBL PAN (do 2016). W 1973-74 wykładał na uniwersytecie w Amsterdamie. Prowadził seminaria na Studium Doktoranckim IBL PAN (od 1974). W 1976 został profesorem nadzwyczajnym. W 1977-90 wchodził do rady redakcyjnej wydawnictwa IBL „Literary Studies in Poland”. W 1978 został członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. W tymże roku był współzałożycielem, a następnie członkiem działającego nieoficjalnie do 1981 Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN). Napisał referat wstępny Nowomowa – rekonesans, opublikowany anonimowo, w serii wydawniczej TKN pt. Język propagandy (Warszawa 1979); w 1978/1979 w ramach Kursów realizował m.in. tematy Nowomowa - język propagandy oraz Życie społeczne a scentralizowana struktura władzy. W sierpniu 1980 był sygnatariuszem listu intelektualistów (tzw. Apel 64) do władz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w sprawie podjęcia rozmów ze strajkującymi stoczniowcami. Od września 1980 należał do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w IBL PAN (do 1990). Był od 1980 członkiem niezależnego Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk (w 2010 zakończyło działalność). W 1980 wspierał strajk studencki na UW. W latach osiemdziesiątych uczestniczył w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej, prowadził nieformalne seminarium z literatury współczesnej dla studentów filologii polskiej UW. Od 1981 wchodził w skład Rady Naukowej IBL; w kadencjach 1981-87 jako zastępca przewodniczącego, w kadencji 1987-89 nie przyjął nominacji, od 1990 ponownie był członkiem Rady, w tym w 1990-2006 jako jej przewodniczący. Publikował w wydawanych poza cenzurą czasopismach tzw. drugiego obiegu, m.in. „Almanachu Humanistycznym” (1984-89; podpisany m.in. J.M.T.), „Kulturze Niezależnej” (1984-90; tu artykuły pod pseudonimem: G.M., J.M. Tomir, Erazm Łojewski), „Krytyce” (1985). W 1986 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. Artykuły, recenzje, wspomnienia, opowiadania i fragmenty utworów prozatorskich publikował m.in. w pismach: „Tygodnik Powszechny” (1988-90, 1993-94, 1996-2003, 2007, 2009; tu m.in. w 1999-2001 cykl Małe szkice), „Gazeta Wyborcza” (1990-2003, 2006, 2008-09, 2019), „Teksty Drugie” (od 1990; tu stała współpraca), „Dekada Literacka” (1991, 1997, 2002-03), „Tytuł” (1991-2000; tu cykl Małe szkice), „Kwartalnik Artystyczny” (1994-2003, 2007-2015; tu w 2000-03 i w 2013-17 cykl Małe szkice), „Przegląd Polityczny” (1995, 1998, 2001, 2003, 2006-07, 2010), „Akcent” (1996-99, 2003, 2007), „Pogranicza” (2007-08), „Odra” (2010-11), „Nauka” (2011), „Wielogłos” (2014), „Teatr” (2015), „Tekstualia” (2015), „Konteksty” (2016), „Kwartalnik Historyczny” (2016), „Kamerton” (2017), „Czytanie Literatury” (2017). W 1991 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, a później członkiem czynnym. W 1992 otrzymał nagrodę im. J. Strzeleckiego, przyznaną przez Polski PEN Club. W 1994 objął funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Pamiętnika Literackiego”. W tymże roku został członkiem korespondentem PAN, a w 2004 członkiem rzeczywistym. Należał także do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Collegium Invisibile. Wchodził w skład rady redakcyjnej pisma „Polska 1944/45-1989”, wydawanego od 1995 przez Instytut Historii PAN. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych zaczął publikować prozę wspomnieniową. W 2004 zorganizował w IBL Zespół Literatura i Konteksty, którym kierował do 2007, także po przejściu na emeryturę w 2005. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2000), Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2001), Uniwersytetu Opolskiego (2003), Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (2018). W 2002 został laureatem nagrody im. K. Wyki za twórczość krytycznoliteracką, w 2004 nagrody im. J.G. Herdera, przyznanej przez Fundację Alfreda Toepfera w Hamburgu za całość dorobku naukowego, w 2008 nagrody literackiej polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego, w 2016 Łódzkiej Nagrody Literackiej im. J. Tuwima, przyznanej m.in. za „zaangażowanie w sprawy świata”. Wyróżniony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2013) za „wybitne zasługi w badaniu, dokumentowaniu i upamiętnianiu historii Marca' 68”. Zmarł 29 września 2023 w Konstancinie pod Warszawą.

 

Biogram ze słownika cyfrowego "Polscy pisarze i badacze literatury XX i XXI wieku".

Spotkanie poświęcone nowej książce dr Anny Zawadzkiej

05.10.2023

Anna Zawadzka okładkaOśrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN zaprasza 18 października o godzinie 10.00 w sali 144 Pałacu Staszica (Nowy Świat 72) na seminarium otwarte z udziałem Dr Anny Zawadzkiej z Instytutu Slawistyki PAN poświęcony jej najnowszej książce Więcej niż stereotyp. „Żydokomuna” jako wzór kultury polskiej (2023).

Autorka analizuje wybrane powiązania, historyczne i współczesne, pomiędzy dyskursami antykomunistycznym i antysemickim; stara się dowieść, że „żydokomuna” to współcześnie nie tyle stereotyp, co motyw konstytutywny dla koherencji kulturowej, generowanej w ramach paradygmatu antykomunistycznego. Antykomunizm analizowany jest tutaj nie tylko jako komponent tradycji antysemickiej, ale także zjawisko, które wpłynęło na sposób badania antysemityzmu.
Książkę można pobrać w wolnym dostępie tutaj: Zob. link.


Dr Anna Zawadzka jest socjolożką, pracuje w Instytucie Slawistyki PAN, należy do zespołów: Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN oraz London Centre for the Study of Contemporary Antisemitism. Jest autorką m.in. książki Ten pierwszy raz. Konstruowanie heteroseksualności (WUW, 2015) i redaktorką naczelną czasopisma „Studia Litteraria et Historica”.

Spotkanie będzie miało charakter hybrydowy, po link do wersji online prosimy pisać na adres: katarzyna.chmielewska@ibl.waw.pl najpóźniej na godzinę przed spotkaniem.

Konferencja poświęcona Stanisławowi Konarskiemu w 250. rocznicę śmierci

05.10.2023

Jeszcze dzisiaj (5 października) można posłuchać wystąpień na Konferencji poświęconej Stanisławowi Konarskiemu w 250 rocznicę śmierci. Organizatorami są Katedra Historii Społecznej i Edukacji UMCS, Pracownia Literatury Oświecenia IBL i Polska Prowincja Zakonu Pijarów.

 

Więcej informacji na temat konferencji: https://www.stanislawkonarski.pl/index.html,

>> Program konferencji w pliku pdf

 

Konkurs dla wykonawców merytorycznych w projekcie digitalizalizacyjno-bibliograficznym „Zintegrowana Baza Bibliograficzna eZBB IBL PAN - kontynuacja projektu”

04.10.2023

Instytut Badań Literackich PAN ogłasza otwarty konkurs dla młodych badaczy wykonawców merytorycznych w projekcie digitalizalizacyjno-bibliograficznym „Zintegrowana Baza Bibliograficzna eZBB IBL PAN - kontynuacja projektu”.

Podstawowym celem projektu jest kontynuacja rozpoczętej w roku 2012 r. digitalizacji papierowych kartotek wytworzonych w Instytucie Badań Literackich PAN oraz udostępnienie ich w internecie, przede wszystkim zaś – oprócz uzupełnienia Indeksu rękopiśmiennych literariów staropolskich powiązanymi z nim tematycznie pomniejszymi zespołami danych bibliograficznych – dokończenie opracowywania w postaci cyfrowej Retrospektywnej bibliografii literackiej zawartości czasopism XIX i 1 poł. XX w. (zwanej kartoteką Bara). W ramach obecnej części projektu przewiduje się opracowanie około 400 000 rekordów. W ramach projektu planowana jest również realizacja tematu badawczego Bibliografia wobec przestrzeni cyfrowej. Digitalizacja Retrospektywnej bibliografii literackiej zawartości czasopism XIX i 1 poł. XX w., konferencja naukowa oraz wydanie (w formie elektronicznej) publikacji elektronicznej.

 

Więcej informacji >> plik doc i plik pdf

 

Białoruś w latach 90. XX wieku a polskie doświadczenie transformacji. Wokół filmu "Kryształ" w reż. Daryi Zhuk

02.10.2023

Kryształ pokaz filmowyCzas: 13 października 2023 r., godz. 17.30
Miejsce: Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, ul. Piotrkowska 282, sala konferencyjna, budynek C, I piętro
Wstęp: 8 zł

Serdecznie zapraszamy do udziału w projekcji filmu Kryształ (2018) w reż. Daryi Zhuk, opowiadającego o białoruskiej transformacji z lat 90. XX wieku. Po projekcji odbędzie się dyskusja na temat białoruskiego oraz polskiego doświadczenia przemian ustrojowych i pamięci o tych procesach dzisiaj.
 
Akcja filmu rozgrywa się w nowo powstałej Białorusi, wkrótce po rozpadzie ZSRR w 1991 roku. Kryształ śledzi losy młodej dziewczyny, Eweliny, która marzy o przeprowadzce do Chicago, aby realizować swoją pasję związaną z muzyką house. Jednak gdy uzyskanie amerykańskiej wizy nastręcza trudności, zdeterminowana do ucieczki z kraju młoda kobieta podejmuje ryzyko kupienia na czarnym rynku zaświadczenia pracodawcy o gotowości zatrudnienia jej. Kryształ to opowieść o kobiecie i jej kraju, gdzie poczucie własnej wartości i przynależności dopiero się kształtują.
 
Darya Zhuk jest urodzoną w Białorusi reżyserką filmową. Jej filmy krótkometrażowe miały premierę m.in. na festiwalach filmów niezależnych SXSW, Tarkovsky, Oaxaca, Atlanta, Palm Springs, Koroche, Santa Fe. Jest absolwentką programu MFA (Master of Fine Arts) Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Kryształ, jej debiut fabularny, otworzył konkurs East of the West w Karlowych Warach i zdobył Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Odessie. Reżyserka mieszka i tworzy między Mińskiem a Brooklynem.
 
W dyskusji wezmą udział Marta Madejska, Agnieszka Mrozik i Andrei Zavadski. Pytania, na które będziemy szukać odpowiedzi, brzmią: Jakie są kluczowe cechy białoruskiej „transformacji”, tak jak została ona przedstawiona w filmie? Czy (i w jakim sensie) można porównać białoruskie doświadczenie z polskim? Czy okresy transformacji mają wymiar transnarodowy – na przykład, czy doświadczenia pracowników fabryki kryształów przedstawione w filmie można porównać do doświadczeń pracowników przemysłu włókienniczego w Łodzi? Co Kryształ mówi nam o aspektach genderowych czasu przemian?
 
Wydarzenie jest częścią projektu badawczego Constructive Advanced Thinking (CAT) pt. Reconstituting Publics through Remembering Transitions: Facilitating Critical Engagement with the 1980-90s on Local and Transnational Scales [Odbudowywanie społeczności poprzez pamiętanie o czasach przemian. Wspieranie krytycznego podejścia do lat 80–90 XX wieku w ujęciu lokalnym i ponadnarodowym]. Realizowany przez dr Agnieszkę Mrozik (Instytut Badań Literackich PAN), dr Ksenię Robbe (Uniwersytet w Groningen), dra Andreia Zavadskiego (TU Dortmund) i Alexandra Formozova (Transition Dialogue), projekt ten jest poświęcony dialogicznemu pamiętaniu okresu transformacji z przełomu lat 80. i 90. XX wieku w kilku krajach Europy Wschodniej, w tym w Polsce.
 
Wydarzenie odbędzie się przy wsparciu Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i Uniwersytetu w Groningen oraz we współpracy ze Stowarzyszeniem Topografie, Cyfrowym Archiwum Łodzian Miastograf.pl i siecią „Transition Dialogue”, wspieraną przez bpb (Niemiecka Federalna Centrala Kształcenia Obywatelskiego).
 
W dyskusji wezmą udział:
 
Marta Madejska – archiwistka społeczna, kwerendzistka, pisarka. Autorka książki Aleja Włókniarek (2018) o robotnicach przemysłu włókienniczego, współautorka i redaktorka książek Wielki Przemysł, wielka cisza. Łódzkie zakłady przemysłowe 1945–2000 (2020) oraz Proszę mówić dalej… Historia społeczna Muzeum Sztuki w Łodzi (2022). W latach 2017–2019 zastępczyni redaktorki naczelnej Łódzkiej Gazety Społecznej „Miasto Ł”; w latach 2017–2020 asystentka muzealna i kuratorka programu publicznego w Centrum Muzeologicznym Muzeum Sztuki w Łodzi. Od 2010 roku nieprzerwanie związana ze Stowarzyszeniem Topografie, w którym zajmuje się głównie projektami dotyczącymi historii mówionej i współkoordynowaniem Cyfrowego Archiwum Łodzian Miastograf.pl.
 
Agnieszka Mrozik – adiunktka w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie jest związana z Ośrodkiem Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz Zespołem „Archiwum Kobiet”. Autorka książek Architektki PRL-u. Komunistki, literatura i emancypacja kobiet w powojennej Polsce (2022) oraz Akuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku (2012). Współredagowała m.in. Gender, Generations, and Communism in Central and Eastern Europe and Beyond (2020), Historical Memory of Central and East European Communism (2018), Komunizm – idee i praktyki w Polsce (2018) oraz Encyklopedia gender. Płeć w kulturze (2014).
 
Andrei Zavadski prowadzi badania na przecięciu studiów nad pamięcią i historią publiczną oraz studiów nad mediami i muzeami. Po uzyskaniu stopnia doktora na Wolnym Uniwersytecie Berlina był związany z Centrum Badań Antropologicznych nad Muzeami i Dziedzictwem (CARMAH) na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie. ​​Był także stypendystą w Centrum Historii Współczesnej w Poczdamie w ramach Sieci Badawczej Leibniz „Wartość Przeszłości”. Obecnie jest pracownikiem naukowym w Instytucie Sztuki i Kultury Materialnej na Uniwersytecie TU Dortmund w Niemczech.

 

Polska księżniczka w krainie lodu - lekcja dr Ewy Cybulskiej-Bohuszewicz

29.09.2023

W ramach tegorocznej edycji Festiwalu Nauki dr Ewa Cybulska-Bohuszewicz przygotowała lekcję pt. Polska księżniczka w krainie lodu. Jest to relacja z pierwszej interaktywnej wystawy dla dzieci na zamku w fińskim Turku, która jest poświęcona historii małżeństwa Katarzyny Jagiellonki i Jana I Wazy.

Zachęcamy do obejrzenia filmiku:

 

 

       

 

 

 
 

 
 

 

   

 

 

 

 

 

   

Logo Archiwum Kobiet

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

Logo Słownika Polszczyzny XVI wieku