Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Serdecznie zapraszamy do udziału w projekcji filmu Kryształ (2018) w reż. Daryi Zhuk, opowiadającego o białoruskiej transformacji z lat 90. XX wieku. Po projekcji odbędzie się dyskusja na temat białoruskiego oraz polskiego doświadczenia przemian ustrojowych i pamięci o tych procesach dzisiaj.

 

Akcja filmu rozgrywa się w nowo powstałej Białorusi, wkrótce po rozpadzie ZSRR w 1991 roku. Kryształ śledzi losy młodej dziewczyny, Eweliny, która marzy o przeprowadzce do Chicago, aby realizować swoją pasję związaną z muzyką house. Jednak gdy uzyskanie amerykańskiej wizy nastręcza trudności, zdeterminowana do ucieczki z kraju młoda kobieta podejmuje ryzyko kupienia na czarnym rynku zaświadczenia pracodawcy o gotowości zatrudnienia jej. Kryształ to opowieść o kobiecie i jej kraju, gdzie poczucie własnej wartości i przynależności dopiero się kształtują.

 

Darya Zhuk jest urodzoną w Białorusi reżyserką filmową. Jej filmy krótkometrażowe miały premierę m.in. na festiwalach filmów niezależnych SXSW, Tarkovsky, Oaxaca, Atlanta, Palm Springs, Koroche, Santa Fe. Jest absolwentką programu MFA (Master of Fine Arts) Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Kryształ, jej debiut fabularny, otworzył konkurs East of the West w Karlowych Warach i zdobył Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Odessie. Reżyserka mieszka i tworzy między Mińskiem a Brooklynem.

 

W dyskusji wezmą udział Marta Madejska, Agnieszka Mrozik i Andrei Zavadski. Pytania, na które będziemy szukać odpowiedzi, brzmią: Jakie są kluczowe cechy białoruskiej „transformacji”, tak jak została ona przedstawiona w filmie? Czy (i w jakim sensie) można porównać białoruskie doświadczenie z polskim? Czy okresy transformacji mają wymiar transnarodowy – na przykład, czy doświadczenia pracowników fabryki kryształów przedstawione w filmie można porównać do doświadczeń pracowników przemysłu włókienniczego w Łodzi? Co Kryształ mówi nam o aspektach genderowych czasu przemian?

 

Wydarzenie jest częścią projektu badawczego Constructive Advanced Thinking (CAT) pt. Reconstituting Publics through Remembering Transitions: Facilitating Critical Engagement with the 1980-90s on Local and Transnational Scales [Odbudowywanie społeczności poprzez pamiętanie o czasach przemian. Wspieranie krytycznego podejścia do lat 80–90 XX wieku w ujęciu lokalnym i ponadnarodowym]. Realizowany przez dr Agnieszkę Mrozik (Instytut Badań Literackich PAN), dr Ksenię Robbe (Uniwersytet w Groningen), dra Andreia Zavadskiego (TU Dortmund) i Alexandra Formozova (Transition Dialogue), projekt ten jest poświęcony dialogicznemu pamiętaniu okresu transformacji z przełomu lat 80. i 90. XX wieku w kilku krajach Europy Wschodniej, w tym w Polsce.

 

Wydarzenie odbędzie się przy wsparciu Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i Uniwersytetu w Groningen oraz we współpracy ze Stowarzyszeniem Topografie, Cyfrowym Archiwum Łodzian Miastograf.pl i siecią „Transition Dialogue”, wspieraną przez bpb (Niemiecka Federalna Centrala Kształcenia Obywatelskiego).

 

 

Marta Madejska – archiwistka społeczna, kwerendzistka, pisarka. Autorka książki Aleja Włókniarek (2018) o robotnicach przemysłu włókienniczego, współautorka i redaktorka książek Wielki Przemysł, wielka cisza. Łódzkie zakłady przemysłowe 1945–2000 (2020) oraz Proszę mówić dalej… Historia społeczna Muzeum Sztuki w Łodzi (2022). W latach 2017–2019 zastępczyni redaktorki naczelnej Łódzkiej Gazety Społecznej „Miasto Ł”; w latach 2017–2020 asystentka muzealna i kuratorka programu publicznego w Centrum Muzeologicznym Muzeum Sztuki w Łodzi. Od 2010 roku nieprzerwanie związana ze Stowarzyszeniem Topografie, w którym zajmuje się głównie projektami dotyczącymi historii mówionej i współkoordynowaniem Cyfrowego Archiwum Łodzian Miastograf.pl.

 

Agnieszka Mrozik – adiunktka w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie jest związana z Ośrodkiem Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz Zespołem „Archiwum Kobiet”. Autorka książek Architektki PRL-u. Komunistki, literatura i emancypacja kobiet w powojennej Polsce (2022) oraz Akuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku (2012). Współredagowała m.in. Gender, Generations, and Communism in Central and Eastern Europe and Beyond (2020), Historical Memory of Central and East European Communism (2018), Komunizm – idee i praktyki w Polsce (2018) oraz Encyklopedia gender. Płeć w kulturze (2014).

 

Andrei Zavadski prowadzi badania na przecięciu studiów nad pamięcią i historią publiczną oraz studiów nad mediami i muzeami. Po uzyskaniu stopnia doktora na Wolnym Uniwersytecie Berlina był związany z Centrum Badań Antropologicznych nad Muzeami i Dziedzictwem (CARMAH) na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie. ​​Był także stypendystą w Centrum Historii Współczesnej w Poczdamie w ramach Sieci Badawczej Leibniz „Wartość Przeszłości”. Obecnie jest pracownikiem naukowym w Instytucie Sztuki i Kultury Materialnej na Uniwersytecie TU Dortmund w Niemczech.