Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Stanisław Kostka Potocki (1755-1821) należał do luminarzy polskiego oświecenia. Jako uczony był wszechstronnie utalentowany, zdobywając sławę i uznanie w dziedzinie badań literackich, archeologii i historii sztuki. We współczesnej Polsce, jest on nawet znany jako "ojciec" tych dwóch ostatnich dyscyplin, dzięki przełomowej rozprawie pt. Winkelman polski z 1815 r. Potocki był również zainteresowany teorią architektury, chociaż nigdy nie ukończył swojej pracy na ten temat. Ponadto, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk (pierwsze polskie towarzystwo naukowe, założone w 1800 r.) wiele zawdzięczało jego wsparciu i intelektualnemu zaangażowaniu w początkowych latach istnienia. Jednakże, Potocki wiele osiągnął również jako polityk i dygnitarz, będąc nie tylko wieloletnim posłem na sejm, ale również ministrem i szefem rządu. Bodaj jego największym wkładem w polską historię polityczną była całościowa reforma systemu edukacyjnego, na którego czele stał w Księstwie Warszawskim (1807-1815) i Królestwie Polskim (1815-1820). Było to pole, na którym mógł bezpośrednio połączyć swoje zainteresowania naukowe z ambicjami politycznymi.  

Przypadek Potockiego jest znamienny w kontekście bardziej powszechnego oświeceniowego zjawiska, jakim byli uczeni udzielający się również jako politycy czy wysokiej rangi urzędnicy państwowi (bądź odwrotnie, dygnitarze, którzy zyskali uznanie jako pisarze, wynalazcy itp.). Tego typu personalne powiązania nie były jednak jedynymi polami ówczesnej bezpośredniej interakcji pomiędzy wysoką polityką a nauką. Nauki ścisłe i humanistyczne mogły również służyć władcom, ministrom i innym dostojnikom, korzystającym z ich autorytetu w celu wspomożenia, lub promocji oświeceniowych reform politycznych. Były one źródłem podstawowej wiedzy, inspiracji lub legitymizacji. Ówczesny rozwój towarzystw naukowych oraz innych instytucji akademickich także można przypisywać potencjalnej politycznej użyteczności nauki, biorąc pod uwagę oficjalny państwowy patronat, którym zazwyczaj cieszyły się tego typu ciała.  

Wydaje się, że związek nauki i polityki został jak dotąd najlepiej przebadany w odniesieniu do indywidualnych przykładów uczonych-polityków (takich jak Benjamin Franklin, Pierre Simon Laplace, Nikołaj Rumiancew, Wilhelm von Humboldt, czy Stanisław Staszic). Jednak, zjawisko politycznej eksploatacji nauki w okresie oświecenia wymaga bardziej kompleksowych badań, uwzględniających różne dyscypliny i rejony geograficzne. Nasze seminarium daje okazję do namysłu nad tym tematem pod różnym historycznym kątem. Specyficzny przypadek Stanisława Kostki Potockiego, którego pamięci to seminarium jest zadedykowane, może być rozpatrywany jako jeden z punktów wyjścia naszej dyskusji. Może ona obejmować (ale nie jest do nich ograniczona) następujące zagadnienia:
- udział uczonych w życiu politycznym (w tym znaczenie autorytetu naukowego dla kariery politycznej) i polityków w życiu naukowym,
- polityki państwowe dotyczące nauki
- znaczenie nauki w dyskursie politycznym
- polityczne zaangażowanie instytucji naukowych
- wykorzystywanie nauki w propagandzie politycznej, tworzeniu strategii oraz rządzeniu.

Języki seminarium: polski i angielski.

Termin zgłaszania referatów: 18.04.2021 (adres: m.getka.kenig@gmail.com).
Zgłoszenia powinny zawierać: tytuł referatu, abstrakt max. 400 słów, krótkie CV.
Kontakt: dr Mikołaj Getka-Kenig, IHN PAN, m.getka.kenig@gmail.com