Konrad Niciński
DWIE WERSJE “DZIENNIKA 1954” LEOPOLDA TYRMANDA WOKÓŁ PROBLEMU TOŻSAMOŚCI TEKSTU
Niniejszy tekst stanowi próbę analizy porównawczej dwóch istniejących wersji Dziennika 1954 Leopolda Tyrmanda: oryginalnej wersji z 1954 roku oraz wersji przerobionej przez autora, wydanej w 1980, a także odpowiedzi na pytanie o tożsamość obu tekstów. Pierwszą część artykułu stanowi sumaryczne porównanie obu wersji utworu, przede wszystkim pod względem zmian formalnych oraz dodania fragmentów nieobecnych w wersji pierwotnej. W drugiej części dokonana zostaje próba określenia tożsamości wersji w porównaniu do formuły dziennika intymnego, którym z grubsza jest pierwotna wersja tekstu. Głównym zagadnieniem jest tu określenie, na ile wersja z 1980 roku jest jeszcze dziennikiem, na ile zaś powieścią w formie dziennika, a także ustalenie, czy mamy do czynienia z jednym tekstem w dwóch odmianach, czy też z dwoma odrębnymi tekstami, wykorzystującymi tą samą fabułę. Autor artykułu spróbował zrekonstruować strategie autorskie, kierujące przekształceniami substancji dziennika, przede wszystkim służące kreacji własnego wizerunku Tyrmanda, zwiększeniu komunikatywności tekstu, stworzeniu świadectwa swojego czasu i uczynieniu dziennika rodzajem autobiograficznej syntezy. Jeśli idzie o tożsamość dzieła Tyrmanda, usytuowanego między dziennikiem a powieścią, uznano całkowitą hybrydyczność formy wersji z 1980, dla określenia której rozważone zostały terminy “dziennik dygresyjny” i “dziennik jako autobiografia w pigułce”.