Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Dr hab., profesor instytutu
Historyk literatury. Pracuje w IBL PAN (Pracownia Współczesnej Literatury i Komunikacji Społecznej; Ośrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN). Zajmuje się problemami dyskursu publicznego w Polsce; interesuje się funkcjami obrazów Żyda i ich rolą w definiowaniu polskiej tożsamości oraz narracjami o PRL-u i komunizmie po roku ’89. W latach 2002-2004 koordynował program badania podręczników gimnazjalnych pod kątem obrazu mniejszości etnicznych, religijnych i seksualnych realizowany w Stowarzyszeniu "Otwarta Rzeczpospolita".

tomasz.zukowski@ibl.waw.pl

Wybrane publikacje:

• Obrazy Chrystusa w twórczości Aleksandra Wata i Tadeusza Różewicza. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa, bez daty (2014).
• Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, (razem z Elżbietą Janicką). Wydawnictwo IBL. Warszawa 2016.
• Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Wielka Litera, Warszawa 2018.
• Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos, Wielka Litera, Warszawa 2021.

Redaktor zbiorów:

1. Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy. Pod red. A. Brodzkiej-Wald i T. Żukowskiego. Łódź 2003.
2. Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Pod red. M. Głowińskiego, K. Chmielewskiej, K. Makaruk, A. Molisak i T. Żukowskiego. Kraków 2005.
3. Czytanki dla robotników sztuki. Kultura nie dla zysku. Wolny Uniwersytet Warszawy, zeszyt 1. Pod red. K. Chmielewskiej, K. Szredera, T. Żukowskiego. Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2009.
4. Gry o tożsamość w czasach wielkiej zmiany. Red. A. Werner, T. Żukowski. Warszawa 2013.
5. Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89. Red. A. Werner, T. Żukowski. Warszawa 2013.
6. Rok 1966. PRL na zakręcie. Red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa 2014.
7. Zagłada w "Medalionach" Zofii Nałkowskiej. Tekst i Konteksty. Red. T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
8. Między sztuką a codziennością. W stronę nowej syntezy (1). Red. M. Hopfinger, Z. Ziąteka, T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa 2016.
9.  Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
10. Literatura bez fikcji między sztuką a codziennością. W stronę nowej syntezy (3), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018.
11. Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), projekt i redakcja tomu Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018.
12. Lata czterdzieste. Początki polskiej opowieści o Zagładzie, red. M. Hopfinger, T. Żukowski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2019.
13. The Holocaust Bystander in Polish Culture, 1942-2015. The Story of Innocence, ed. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Palgrave Studies in Cultural Heritage and Conflict, Palgrave Macmillan 2021, ss. XV, 364, DOI 10.1007/978-3-030-66408-4.

Studia i artykuły:

1. "Abym jak wiór ognisty spłonął" – okupacyjne doświadczenie świata w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. "Polska Sztuka Ludowa, Konteksty" nr 3-4 1998.
2. Wyrzeczenie. W: M. Janion, M. Żmigrodzka, Odyseja Wychowania. Goetheańska wizja człowieka w Latach nauki i Latach wędrówki Wilhelma Meistra. Kraków 1998.
3. Skatologiczny Chrystus. Wokół Różewiczowskiej epifanii. "Pamiętnik Literacki" XC, 1999, z.1.
4. Zagłada a język poetycki Tadeusza Różewicza. W: Literatura polska wobec Zagłady. Pod red. A. Brodzkiej-Wald, D. Krawczyńskiej i J. Leociaka. Warszawa 2000.
5. Dwa wyobrażenia śmierci w Trzech sonetach Aleksandra Wata. W: W "antykwariacie anielskich ekstrawagancji". O twórczości Aleksandra Wata. Red. J. Borowski, W. Panas. Lublin 2002.
6. Wśród mitów. Jan Błoński – próby dialogu. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy. Pod red. A. Brodzkiej-Wald i T. Żukowskiego. Łódź 2003.
7. Mif Italii kak ischodnaja toczka kritiki kultury w tworczestwie Tadeusza Różewicza. W: Mif Ewropy w literaturie i kulturie Polszy i Rosii. Pod. red. M.W. Leskinien, W.A Choriew. Moskwa 2004.
8. Kręgiem ostrym rozdarty na pół. O niektórych wierszach K.K. Baczyńskiego z lat 1942-1943. "Teksty Drugie" nr 3 2004.
9. Mit Włoch jako punkt wyjścia krytyki kultury w twórczości Tadeusza Różewicza. "Polonistyka" nr 5 2005.
10. Ballady o Szoa. W: Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Pod red. M. Głowińskiego, K. Chmielewskiej, K. Makaruk, A. Molisak i T. Żukowskiego. Kraków 2005.
11. Tożsamość pod presją. Proza Adolfa Rudnickiego o Zagładzie. W: Wojna. Doświadczenie i zapis. Nowe źródła, problemy, metody badawcze. Pod red. S. Buryły i P. Rodaka. Uniwersitas. Kraków 2006.
12. Prawdy z prowincji. W: Co dalej literaturo? Jak zmienia się współcześnie pojęcie i sytuacja literatury. Pod red. Aliny Brodzkiej-Wald, Hanny Gosk i Andrzeja Wernera. Warszawa 2008.
13. Sztuka i alienacja, czyli "Dobry człowiek z Seczuanu" Bertolta Brechta. W: Czytanki dla robotników sztuki. Kultura nie dla zysku. Wolny Uniwersytet Warszawy, zeszyt 1. Pod red. K. Chmielewskiej, K. Szredera, T. Żukowskiego. Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2009.
14. Savoir-vivre: Ironic Strategies In Calek Perechodnik Confession. W: Polish and Hebrew Literature and National Identity. Edited by Alina Molisak and Shoshana Ronen. Warsaw 2010.
15. Władysław Szlengel. Ironia a strategia świadectwa. W: Ślady obecności. Pod red. S. Buryły i A. Molisak. "Uniwersitas". Kraków 2010.
16. Savoir-vivre. Ironiczne strategie w Spowiedzi Calka Perechodnika. "Teksty Drugie" nr 6, 2010.
17. Lewica i PRL w dyskursie głównego nurtu. W: Opowiedzieć PRL. Pod red. K. Chmielewskiej i G. Wołowca. Warszawa 2011.
18. Przemoc filosemicka (razem z Elżbietą Janicką). "Studia Litteraria Historica" nr 1 2012 (http://www.slh.edu.pl/content/przemoc-filosemicka) druk w: PL: Tożsamość wyobrażona. Red J. Tokarska-Bakir. Warszawa 2013.
19. Fantazmat “Sprawiedliwych". O filmie W ciemności Agnieszki Holland. "Studia Litteraria Historica" nr 1 2012 (http://www.slh.edu.pl/content/fantazmat-"sprawiedliwych")
20. Tożsamość w świecie praktyk społecznych. Kilka słów o Zarudziu, Nocy czerwcowej i Heydenreichu Jarosława Iwaszkiewicza. W: PL: Tożsamość wyobrażona. Red J. Tokarska-Bakir. Warszawa 2013.
21. "Komunizm" w publicystyce księdza Józefa Tischnera. W: PRL. Życie po życiu. Red. K. Chmielewskiej, A. Mrozik, G. Wołowiec. Warszawa 2012
22. Praktyki społeczne i" urządzenia korekcyjne". W: Gry o tożsamość w czasach wielkiej zmiany. Red. A. Werner, T. Żukowski. Warszawa 2013.
23. HIT/KIT. Język krytyki literackiej w mass mediach. W: Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89. Red. A. Werner, T. Żukowski. Warszawa 2013.
24. Bohaterki, bojowniczki, przegrane? Hiszpańskie narracje o kobietach zaangażowanych w ruchy lewicowe pierwszej połowy XX wieku. Razem z Aránzazu Calderón Puerta. "Studia Literaria et Historica" nr 2 2014. https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/issue/view/7/showToc
25. Wytwarzanie "winy obojętności" oraz kategorii "obojętnego świadka" na przykładzie artykułu Jana Błońskiego Biedni Polacy patrzą na getto. "Studia Literaria et Historica" nr 2 2014. https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/issue/view/7/showToc
26. Biografia z piętnem. O "Drewnianym karabinie" Tadeusza Różewicza. W: Niepokoje. Twórczość Tadeusza Różewicza wobec Zagłady. Red. P. Krupiński. Wydawnictwo ŻIH. Warszawa 2014.
27. Ustanowienie nacjonalistycznego pola dyskursu społecznego. Spór między partią i Kościołem w roku 1966. W: Rok 1966. PRL na zakręcie. Red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa 2014.
28. Narracja narodowo-kombatancka versus wątek żydowski w kinie polskim lat sześćdziesiątych. (razem z A. Calderón Puerta). W: Rok 1966. PRL na zakręcie. Red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa 2014.
29. Trauma marca. Epilog. (razem z K. Chmielewską). W: Rok 1966. PRL na zakręcie. Red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN. Warszawa 2014.
30. Autowizerunek po katastrofie. Zofia Kossak-Szczucka i Jerzy Andrzejewski: dwa polskie świadectwa Zagłady z lat 40. "Poznańskie Studia Polonistyczne" nr 25 (45). Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne. Poznań 2015., s. 165-186.
31. Savoir-vivre: Ironic Strategies in Calek Perechodnik’s Confession. "Teksty Drugie", Special Issue, English Edition, 2013 nr 2. http://tekstydrugie.pl/file/fm/Issues/Teksty_Drugie_2013_s.e.vol.2_Holocaust_in_Literary_and_Cultural_Studies.pdf
32. Fetysz "obiektywności". Nasza klasa Tadeusza Słobodzianka."Studia Literaria et Historica" nr 3/4 2014/2015; https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/article/view/slh.2015.008/1622.
    
33. Nuevas narraciones españolas sobre la experiencia política feminine de izquierdas (razem z A. Calderón Puerta), w: ¿La voz dormida? Memoria y género en las literaturas hispánicas, red. A. Calderón Puerta, Karolina Kumor, Katarzyna Moszczyńska-Dürst, Innstituto de Estudios Ibericos e Iberoamericanos de Universidad de Varsovia, Varsovia 2015, s. 125-144.
34. Obraz polskich zachowań wobec Żydów i figura świadka: przykład "Medalionów" Zofii Nałkowskiej. W: Zagłada w "Medalionach" Zofii Nałkowskiej. Tekst i Konteksty. Red. T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
35. Pominięty temat: recepcja "Medalionów". W: Zagłada w "Medalionach" Zofii Nałkowskiej. Tekst i Konteksty. Red. T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
36. Ekranizacje "Medalionów". W: Zagłada w "Medalionach" Zofii Nałkowskiej. Tekst i Konteksty. Red. T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
37. Ludzie ludziom? Perspektywa większości i perspektywa ofiar (razem z A. Calderón Puerta). W: Zagłada w "Medalionach" Zofii Nałkowskiej. Tekst i Konteksty. Red. T. Żukowski. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
38. Przechwycenie dokumentu. Po-lin Jolanty Dylewskiej (2008) (razem z E. Janicką), w: Elżbieta Janicka, Tomasz Żukowski, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016. (tekst publikowany w "Studia Litteraria et Historica", pt. Przemoc filosemicka).
39. Korekta rzeczywistości. Rekonstrukcja likwidacji getta w Będzinie (2010), w: Elżbieta Janicka, Tomasz Żukowski, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016.
40. Przedmiot i podmiot nostalgii. "Tęsknię za tobą Żydzie" i "Płonie stodoła" Rafała Betlejewskiego (2010), w: Elżbieta Janicka, Tomasz Żukowski, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2016.
41. Alcanzar lo imposible: la identidad feminina en construcción. La imagen de las revolucionarias en la cultura Española contemporánea (razem z A. Calderón Puerta), w: Identidad, género y nuevas subjetividades en las literaturas hispánicas. Red. Katarzyna Moszczyńska-Dürst, Karolina Kumor, Ana Garrido Gonzáles, A. Calderón Puerta, Innstituto de Estudios Ibericos e Iberoamericanos de Universidad de Varsovia, Varsovia 2016, s. 255-274.
42. Co widzieli świadkowie?, w: Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci. Red. K. Chmielewska, A. Molisak, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017. ISBN 978-83-65573-17-9, s. 55-94.
43. Trauma of the Polish March, (razem z K. Chmielewską), “Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia", special issue vol. I (V) 2016. The Tropics of Resistence: Languages, genres, rhetoric. Edited by Agnieszka Matusiak, guest editors Dotota Kołodziejczyk i Mateusz Świetlicki. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2016. S. 79-89.
44. Zmiana reguł komunikacji: "Sąsiedzi" Jana Tomasza Grossa, w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
45. Wewnątrz sporu: "My z Jedwabnego" Anny Bikont, w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
46. Próby wyważania racji: "Sąsiedzi" Agnieszki Arnold i "Nasza Klasa" Tadeusza Słobodzianka, w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
47. Recepcja "Idy", w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
48. Nowy język i nowy punkt widzenia: "Pokłosie" Władysława Pasikowskiego, w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
49. Kryteria prawdziwości i poetyka powtórzenia, w: Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), pod red. M. Hopfinger, Z. Ziątka, T. Żukowskiego, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
50. "Als die Milch bereitsverschüttet war…" Die Rezeption von Tadeusz Słobodzianeks "Nasza klasa" und die Selbstrehabilitierung der Polen nach "Sąsiedzi" von Jan Tomasz Gross, w: Nach dem Holocaust. Medien postkatastrophischer Vergegenwärtigung in Polen und Deutschland, red. A. Artwińska, A. Tippner, Heidelberger Publikationen zur Slavistik, Band 38, Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main, 2017.
51. Die Annäherung an die Katasrophe: Paweł Pawlikowski "Ida" und Władysław Pasikowski "Pokłosie" (razem z K. Chmielewską), w: Nach dem Holocaust. Medien postkatastrophischer Vergegenwärtigung in Polen und Deutschland, red. A. Artwińska, A. Tippner, Heidelberger Publikationen zur Slavistik, Band 38, Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main, 2017.
52. "Wielkanoc" Stefana Otwinowskiego, posłowie w: S. Otwinowski, Wielkanoc, Wydanie krytyczne prac Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, ŻIH, Warszawa 2018, s. 175-198.
53. Tomasz Żukowski, Opowieść na rozdrożu. Przed Październikiem 1956 i później, w: Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), projekt i redakcja tomu Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018.
54. Tomasz Żukowski, Archeologia nostalgiczna i archeologia krytyczna, w: Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), projekt i redakcja tomu Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018.
55. Aranzazu Calderón Puerta, Tomasz Żukwoski, Wina obojętności, w: Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), projekt i redakcja tomu Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018.
56. Tomasz Żukowski, Zofia Kossak-Szczucka i mechanizmy polskiej autoprezentacji, "Dialog" 2019, nr 3, s. 34-51.
57. T. Żukowski, Czy warto zaczepiać Władysława Bartoszewskiego?, "Pismo" 2019, nr 10 (22), s. 84-89.
58. T. Żukowski, Erotyka i władza, w: Komunizm. Idee i praktyki w Polsce. 1944-1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2018 (100% udziału).
59. T. Żukowski, Metamorfoza antysemity. Ulica Graniczna Aleksandra Forda, "Studia Judaica", 2019, Nr 1 (43), s. 107-142, Data publikacji online: 15 października 2019, DOI 10.4467/24500100STJ.19.006.11233, http://www.ejournals.eu/SJ/2019/Numer-1-43/art/15050/
60. T. Żukowski, Zbiorowa nieświadomość. Czesław Miłosz, "Narracje o Zagładzie" 2019, nr 5: Poezja i Zagłada, s. 44-65, https://www.journals.us.edu.pl/index.php/NoZ/issue/view/777?fbclid=IwAR01Jj1AbX85xZzp1AtK-qgfUZn2QYU9rVtoLSTFDWtjFhJSArp43FJk07Y.
61. A. Calderón Puerta, T. Żukowski, The Guilt of Indifference, w: The Holocaust Bystander in Polish Culture, 1942-2015. The Story of Innocence, ed. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Palgrave Studies in Cultural Heritage and Conflict, Palgrave Macmillan 2021, s. 213-244.
62. T. Żukowski, Nostalgic Archeology and Critical Archeology, w: The Holocaust Bystander in Polish Culture, 1942-2015. The Story of Innocence, ed. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Palgrave Studies in Cultural Heritage and Conflict, Palgrave Macmillan 2021, s. 245-282.

 Uprawia także publicystykę społeczną i polityczną. Publikował w "Gazecie Wyborczej", "Przeglądzie" i "Przekroju". W latach 2000-2010 redagował Kwartalnik społeczno-polityczny "Bez Dogmatu".